BM’nin çağrısı, Taliban’ı kınayan ve Taliban’dan, Afgan kadın ve kız çocuklarının yüksek öğrenim görmeleri için ellerinde kalan son fırsatı da ortadan kaldırdığını söyledikleri yönergeyi iptal etmesini talep eden seslerin giderek yükseldiği bir ortamda geldi.
Afganistan’daki BM Yardım Misyonu (UNAMA) tarafından yapılan açıklamada, “Uygulanması halinde, bildirilen yönerge kadınların ve kız çocuklarının eğitim ve sağlık hizmetlerine erişim haklarına daha fazla kısıtlama getirecek” uyarısında bulunuldu.
UNAMA’nın bildirilen yasak konusunda “son derece endişeli” olduğu ve bunu resmi Taliban kanalları aracılığıyla doğruladığı, ancak resmi teyidin henüz alınmadığı da eklendi.
VOA’e konuşan sağlık yetkilileri, Taliban’ın lideri Heybetullah Akunzade tarafından yayınlanan talimatın, Kabil’de düzenlenen bir toplantıda tüm tıp fakültelerinin yöneticilerine iletilmesinden bir gün sonra, Salı günü yürürlüğe girdiğini söyledi. Yetkililer, konuyu kamuoyu önünde tartışmamaları talimatı nedeniyle isim vermeden konuştu.
BM, söz konusu kararnamenin Afgan sağlık sistemi ve yoksul ülkenin kalkınması üzerinde “zararlı bir etkisi” olacağı uyarısında bulundu.
Yerel medya, ülke çapında 30 binden fazla kadın ve kız çocuğunun Afgan tıp fakültelerine kayıtlı olduğunu ve yasağın aniden yürürlüğe girdiği Salı gününden itibaren birçoğunun sınavlara girmesinin planlandığını bildirdi. Ebe ve hemşire olarak eğitim gören kadınlara sınıflara dönmemeleri emredildi.
İnsan hakları aktivistleri, Taliban’ın bazı vilayetlerde erkek doktorların kadınları tedavi etmesini yasakladığı ülkede, yasağın milyonlarca kadını ebeler ve kadın hemşireler dahil temel sağlık hizmetlerinden mahrum bırakacağı uyarısında bulundu.
İnsan Hakları İzleme Örgütü, yaptığı açıklamada, “Bu hafta Afganistan’daki Taliban, kadınların tıp eğitimi veren kurumlara devam etmelerini yasaklayarak kadınlara yönelik eğitim engellerine bir yenisini daha ekledi” dedi.
Kadın hastaların sağlık hizmeti almasının önünde engel oluşabilir
İnsan Hakları İzleme Örgütü ayrıca tartışmalı kararnameyle kadın sağlık çalışanlarının eğitiminin durdurulmasının “kendilerini tedavi edecek kadın sağlık çalışanları olmaması nedeniyle sağlık hizmeti almadan yaşamak zorunda kalan kadınlar için gereksiz acı, sefalet, hastalık ve ölümle sonuçlanacağı” uyarısında bulundu.
Associated Press’e konuşan üst düzey bir Afgan sağlık yetkilisi, kararın kalıcı hale gelmesi halinde ülkenin Taliban hükümetinin kontrolünün ötesinde önemli zorluklarla karşılaşacağı uyarısında bulundu.
“Eğer kadın sağlık personeli eğitilmezse ücra bölgelerde anne ve çocuk ölüm oranı artacak. Kadın hastalara hizmet vermek için yeterli personel olmayacak. Uzak vilayet ve bölgelerde hizmet veren STK’lar hala doktor, ebe, hemşire ve diğer kadın personel sıkıntısı çekiyor” diyen yetkili, medyayla konuşmasına izin verilmediği için isminin açıklanmaması koşuluyla konuştu.
Avrupa Birliği de söz konusu yönerge ve bu yönergenin Afganistan’daki insani krizi derinleştirme ve halkın çektiği acıları daha da arttırma potansiyeline ilişkin “güçlü endişelerini” dile getirdi.
AB’den yapılan açıklamada, “Bu karar, temel insan 
haklarının bir kez daha dehşet verici bir şekilde ihlal edilmesi ve Afganistan’da kadınların eğitime erişimine yönelik haksız bir saldırıyı temsil ediyor” denildi.
AB açıklamasında “Taliban’ı bu ayrımcı politikayı tersine çevirmeye ve tüm Afganlar’ın eğitime ve temel sağlık hizmetlerine eşit erişiminin sağlanması dahil uluslararası hukuk kapsamındaki taahhütlerini yerine getirmeye çağırıyoruz” denildi.
Afgan milli kriket takımının kaptanı Raşid Han da Taliban yönetimini kararı yeniden gözden geçirmeye çağırdı.
X sosyal medya platformundaki paylaşımında Han, “Son dönemde Afganistan’ın kız kardeşleri ve anneleri için eğitim ve sağlık kurumlarının kapatılmasını derin bir üzüntü ve hayal kırıklığı ile karşılıyorum” dedi.
Raşid Han, “Ülkenin başta tıp sektörü olmak üzere her alanda profesyonellere ihtiyacı var. Kadın doktor ve hemşire eksikliği, kadınların sağlık hizmetlerini ve kadınlık onurunu doğrudan etkilediği için özellikle endişe verici” diye yazdı.
Taliban iktidara geldiğinden bu yana kadınları eğitimden uzaklaştırıyor
Taliban, Ağustos 2021’de Afganistan’da yeniden iktidara geldiğinden beri kız çocuklarının altıncı sınıftan sonra okula gitmesini yasakladı ve kızların üniversite ve diğer yüksek öğrenimlerini birçok bölümde askıya aldı.
Afgan kadınların sağlık hizmetleri, göçmenlik ve kolluk kuvvetleri gibi birkaç sektör dışında tüm sektörlerde çalışmaları da yasaklandı.
BM yetkilileri ve yardım grupları, Heybetullah Akunzade tarafından çıkarılan onlarca kararnamenin, yıllardır süren savaş ve iklim değişikliğinin neden olduğu felaketler nedeniyle en ciddi insani krizlerden biriyle karşı karşıya olan Afganistan’da kadınların çalışma ve eğitime erişimini ciddi şekilde sınırladığını söylüyor.
Hiçbir ülke tarafından resmen tanınmayan Kabil’deki fiili hükümet, politikalarının Taliban’ın İslam hukuku yorumuyla tutarlı olduğunu kaydediyor. Taliban, kendi yönetimine yönelik eleştirileri Afganistan’ın içişlerine müdahale olarak değerlendiriyor.
