ESKİŞEHİR, 11 HAZİRAN 2025 – Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde zaafiyetlerinin olduğunu ve AB ülkelerinin Ukrayna’yı hızlı bir şekilde silahlandırdığını aktaran Türk Dış Politikası Araştırma Merkezi (TUDPAM) Başkan Yardımcısı Mustafa Metin Kaşlılar, “24 Şubat 2022 tarihinde Rusya’nın Ukrayna’yı işgal hareketiyle birlikte Avrupa güvenliği büyük tehlike çemberine girmiş; bu durum Rusya’ya karşı ekonomik bir savaş açılmasını ve Rusya’nın ekonomik olarak dünyadan tecrit edilmesini beraberinde getirmiştir. Rusya, 24 Şubat 2022 tarihinde planladığı hızlı zafer planı doğrultusunda Ukrayna’nın kuzeyinden Kiev’e hızlı bir şekilde girmeyi planlayarak Zelenski hükûmetini düşürmeyi planlamıştı.
Bunun ardından ise Moskova destekli kukla bir hükûmet ile Ukrayna’nın yönetimini ele geçirecekti. Bu plan, Ukrayna ordusunun kısa sürede dağılacağını öngörmüş ve Rusya zaten bu tarihte “özel operasyon” adı altında Ukrayna’yı işgale girişmiştir. Rus istihbaratı bu noktada büyük yanılgıya düşerek Ukrayna’da bir direncin kesinlikle olmayacağı yönünde beklentilere girmişti fakat Ukrayna, bu noktada önemli bir direniş ortaya koydu.
Zelenski, Kiev’de kaldı ve direniş çağrısıyla birlikte etkin bir mücadeleye girişti. Bu noktada Rusya’nın bu planı lojistik sorunlar nedeniyle de sekteye uğradı. Hızlı ilerleme çabaları hantal Rus ordusunu tedarik hatları boyunca zorladı, yakıt ve yiyecek sıkıntıları baş gösterdi ve konvoylar tıkandı. İlaveten Rusya, Ukrayna içerisindeki durumu iyi okuyamadı ve büyük bir dirençle karşılaştı. Tabii bunun yanında en önemlisi Batı ülkeleri hızlı reaksiyon aldı ve Rusya’yı ekonomik ambargo içerisinde bırakırken Ukrayna’ya büyük silah ve istihbarat desteği sağladı. Bugüne kadar geçen süre içerisinde Rusya, hedefini Ukrayna’nın doğusuna çevirdi ve tüm planlarını Donbas bölgesine ayırdı. Ukrayna ise masada başarılı olabilmek adına ve tabii istediklerini masaya koyabilmek adına birçok operasyona imza attı.
Bunun ilki Kursk saldırıları olmuştur. Rusya’nın Ukrayna’nın doğusuna odaklandığı bir dönemde ani saldırıyla Ukrayna ordusu direniş olmadan Kursk içerisine girdi ve 1000 km alana tamamen hâkim oldu. Bu durum, Rusya’nın tekrar hareket geçmesiyle bozulsa da Rusya’nın etkinliğinin düşük olduğu gün yüzüne çıktı. Diğer yandan son dönemde Harp tarihine geçecek bir operasyona Ukrayna imza attı. Ukrayna’nın 1,5 yıldır çalıştığı bu planla Rusya’ya ciddi zararlar verildi. Saldırının detaylarına baktığımızda; Ukrayna Güvenlik Servisi saldırıyı Rusya topraklarının derinliklerinde yer alan Olenya ve Belaya hava üslerinde gerçekleştirdi.
Bu operasyon, Rusya topraklarına kamyonlarla sokulan İHA sürüleri vasıtası ile gerçekleştirildi. Aynı zamanda mobil uzaktan yönetilen İHA’lar kamyondan gizli bir şekilde çıkarıldı ve hava üssünde bulunan Rus savaş uçaklarını ortadan kaldırdı. Bu operasyonun amacını ise Rusya’nın uzun menzilli saldırı kapasitesini sınırlamak olduğunu belirtebiliriz. Bu noktada Rusya’nın stratejik seyir füzesi taşıyıcılarının %34’ü tamamen ortadan kaldırıldı. Bunun Rusya’ya zararı ise yaklaşık 7 milyar dolar. Bu operasyonun oldukça başarılı olduğunu söylememiz gereklidir. Diğer yandan ise Rusya’nın misilleme hareketinin doğacağını da belirtmemiz gereklidir. Bu durum savaşın uzamasına sebebiyet verecektir” dedi.
BARIŞIN MERKEZİ İSTANBUL
Rusya ve Ukrayna arasında üç yıldır süren savaşta Türkiye’nin konumunu koruduğunu ve barış için çabaladığını aktaran Kaşlılar, “Türkiye, savaşın başlamasından bu yana Batı ülkeleri gibi davranmayarak Rusya’ya karşı ekonomik bir cephe almadı. Fakat NATO ülkesi olarak Ukrayna’ya büyük ölçüde silah desteği sağladı. Bu durum Türkiye’nin bir barış merkezi olmasını sağlarken, iki ülkenin güvenini sağlamasını da beraberinde getirdi. Bu süreçte Ukrayna ile diyalog oldukça artmış İHA ve SİHA yardımları özellikle savaşın başında Rus askerî konvoylarını âdeta sahada yok etmiştir. Ayrıca insansız hava araçlarını istihbarat amacıyla kullanımı da Ukrayna adına oldukça önemli bir gelişme sayılabilir. Bu noktada BAYKAR’ın Ukrayna’da bir merkez açması da Ukrayna ile ilişkilerinin seyrini bize göstermektedir. Diğer yandan bu dönemde Batı’dan tamamen kopan Rusya, Türkiye ile ilişkilerini olumlu seyre çekmiştir. Rusya ile olan diyalog artmış ve enerji noktasında büyük adımlar atılmıştır. Gaz merkezi oluşumu, Tahıl Koridordu Anlaşması ve enerji politikaları noktasında Rusya ve Türkiye ortak çalışmalar yürütmüştür.
Bu minvalde ikili ilişkileri oldukça iyi yürüten Türkiye, iki ülke arasında bir barış köprüsü oluşturmaya çalıştı. Bu noktada en son örnek 2 Haziran günü yaşandı. Daha öncesinde mayıs ayında bir görüşme yaşansa da beklenen sonuçlar gelmedi. Bu görüşmelerden önce Sayın Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Rusya’da Putin ile Ukrayna’da Zelenski ile görüşerek mekik diplomasisi yürüttü ve bu noktada Türkiye, iki taraf arasında belirli noktalarda şartlar öne sürerek ateşkese yol döşemeye çalıştı. 2 Haziran Rusya-Ukrayna-Türkiye üçlü görüşmesinden ise Rusya ve Ukrayna yeni bir savaş esiri takası çıktı; zira Türkiye, bu noktada merkez ülke konumunda yer almakta. Bu takasların daha da büyüyeceğini düşünmekteyim. İlaveten Ukrayna, haziran ayı sonunda tekrar görüşmek adına öneride bulundu.
Diğer yandan karşılıklı asker cenazelerinin teslimi için belirli cephelerde ateşkes isteği söz konusu. Bunun için çalışmalar olacaktır. Ayrıca Ukrayna’dan Rusya’ya kaçırılan çocuklar konusunda ise Ukrayna ısrarcı konumda. Bu çocukların belli bir kısmı teslim edilmiş fakat birçok Ukraynalı çocuk Rusya’da bulunmakta. Bunların geri dönüşleri üzerine çalışmalar olacak” ifadelerini kullandı.
RUSYA’DAN UKRAYNA’YA AĞIR ŞARTLARLA ATEŞKES TEKLİFİ
Rusya’nın şartlı bir şekilde ateşkes istediğini aktardığı değerlendirmesinde bulunan Kaşlılar, “Rusya, ateşkes içinse seçenekler sundu. Herson, Zaporijya, Donbas ve Luhansk bölgelerinden Ukrayna ordusunun çekilmesi ve Ukrayna’da askerlerin yeniden konuşlandırılmasının yasaklanması, seferberliğin ve yabancı askerî yardımların durdurulması, terhis işlemlerinin başlaması ve üçüncü ülkelerin askerî varlığının dışlanması çerçevesinde istekler öne sürdü. Bu istekler şu an için bir dilekten öteye gidemez ki Ukrayna, Batı’dan tekrar desteği aldı. Bu dönemde ayrıca Trump, Rusya’ya karşı daha temkinli durumda. Rusya kesin barış için ise Ukrayna’nın asker bulundurmamasını ve nükleer silaha sahip olmamasını istiyor ve tabii NATO üyeliği Rusya’nın kırmızı çizgisi durumunda.
Yukarıda da bahsettiğim gibi Rusya, Ukrayna’nın doğusunun tanınmasını ve bu minvalde Rusya’ya karşı yaptırımlarında kaldırılmasını talep ediyor. Ukrayna barış görüşmelerinde bu istekleri doğal olarak kabul etmez; zira ağır istekler. Diğer yandan Ukrayna, Rusya’nın koşulsuz ateşkes kabul etmesini ve koşul dayatmamasını istemekte. Ukrayna aynı zamanda saldıran tarafın Rusya olmasından kaynaklı olarak Rusya’nın taleplerde bulunmasını mantıklı bulmuyor. Bu da görüşmelerin çıkmaza girmesi demek. Ukrayna bu süreçte Rusya’ya olan yaptırımların ağırlaştırılmasını ve Ukrayna’ya desteğinin devam etmesini istiyor. Burada kilidi çözecek detay net olarak İstanbul’da gerçekleştirilecek liderler buluşması olacaktır.
Türkiye, bu noktada kilit öneme sahip ve en güvenilen ülke konumunda. Türkiye’nin başarı grafiği açısından baktığımızda ise Şubat 2022 tarihinden yani savaşın başladığı günden itibaren barış çalışmaları için iki ülkeyi bir araya sürekli getirmeyi başardı. Savaşın başladığı yıl hem Antalya’da hem de İstanbul’da görüşmeler gerçekleştirildi. Esir takasları noktasında da Türkiye büyük istihbarat diplomasisi yürütmüştür” dedi.
SORULARIN CEVAPLARI
Ukrayna’nın Rusya’ya karşı 1 Haziran tarihinde gerçekleştirdiği saldırıların İstanbul görüşmelerine olumsuz etkisinin olmayacağını aktaran Türk Dış Politikası Araştırma Merkezi (TUDPAM) Başkan Yardımcısı Mustafa Metin Kaşlılar, görüşmelerin amacının barışın sürdürülebilir olduğunu söyledi. Kaşlılar, “Ukrayna’nın operasyonunun Türkiye’deki barış görüşmelerine dair olumsuz bir durum yaşatmasını beklemiyorum ki böyle de gelişti; zira esir takasları, lider görüşmeleri öncesinde iki taraf arasında en çok anlaşılan konuları oluşturmakta. Bu görüşmelerdeki detay bu. Sayın Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın dediği gibi asıl olan sürdürülebilir barışın sağlanması. Bu görüşmeler bunu tetikleyicisi fakat lider görüşmeleri olmadan kilit noktalarda anlaşılması mümkün değil. Bu görüşmeler genel itibariyle Rusya ve Ukrayna’nın liderler görüşmesi öncesinde taleplerini ilettiği görüşmeler diyebilirim. Türkiye bu süreçte kolaylaştırıcı bir aktör konumunda yer almaktadır” dedi.
TÜRKİYE GÜVENİLİR ORTAK
Bu süreçte Türkiye’nin barışın merkezi olduğunu aktaran Kaşlılar, “Dışişleri Bakanımız Sayın Hakan Fidan bu noktada mekik diplomasisi yürüterek iki ülkenin liderleri ile görüştü. Bu görüşmelerde ise ana hat, ateşkesin gelişimi üzerine olsa da ateşkes için şartlar elverişli gözükmüyor. Rusya, belirli amaçları doğrultusunda savaşı sürdürmeye çalışacak. Bunlardan en önemlisi Ukrayna’nın doğusunu ele geçirmek. Diğer yandan Ukrayna’nın tamamen silahsızlanmasını talep edecek. Ukrayna ise Batı ülkelerinden desteği almayı sürdürüyor ve savaşı ikame ettirebiliyor. En azından şu an için durum bu. Ukrayna’nın amacı ise doğu bölgesinde tamamen Ukrayna gücünü başarılı kılmak ve NATO’ya girebilmek. Batı her ne kadar yardımda bulunsa da NATO, şu an için mümkün gözükmüyor fakat önemli olan iki tarafında planları söz konusu ve iki tarafın da oldukça farklı talepleri söz konusu. Bunlar üzerinde net kararlar için liderler görüşmesi şart diyebilirim. Yoksa savaşın devamı, hatta ağırlaşması söz konusudur.
Rusya ayrıca Trump’ın etkisi ile de hareket ediyor özellikle bu görüşmelerde Rusya’nın etkinliğini buna da bağlamamız gerekli bu savaşın evrileceği nokta özellikle Rusya’nın ve Ukrayna’nın planları, hedefleri ile doğru orantılı fakat Trump’ın etkisi de oldukça önemli bugünden baktığımızda ise Rusya ve Ukrayna arasında barış bir düğüm diyebilirim bunu çözmek liderlerin planları doğrultusunda gelişecektir. Bu noktada Türkiye açısından ise önemli nokta barışın merkezi haline gelmesi olmuştur. Türkiye bugün dünyada en çok başvurulan ülkelerden biri konumunda ve bu özelliği güvenilir bir ortak olmasını beraberinde getirmektedir” şeklinde konuştu.
