Hidroelektrikte yerli sistemlerle 7,5 milyar dolar tasarruf edilecek

Yeni Asır Gazetesi köşe yazarı Erhan ÇALIŞKAN, Hidroelektrik santrallerinin türbin, jenaratör ve otomasyon sistemleri yerli üretime geçtiğini ve bugüne kadar 84 milyon dolar dövizin Türkiye’nin kasasında kalırken çok daha ucuza üretim yapıldığını açıklıyor.

UHA / İnternational News Agency

Erhan ÇALIŞKAN kaleme aldığı ‘Hidroelektrikte yerli sistemlerle 7,5 milyar dolar tasarruf edilecek‘ başlıklı yazısında, her alanda olduğu gibi enerjide de yerlileşmenin dikkat çektiğini dile getiriyor.

Türkiye’de yapılan mevcut hidroelektrik santrallerinin gerek eski olması gerekse veriminin arttırılması amacıyla yenilenmesinin gerektiğini vurgu yapan ÇALIŞKAN, “2019 yılına kadar Türkiye bu alanda yüzde 100 dışa bağımlı idi. Hükümetin aldığı karar uyarınca EÜAŞ sahip olduğu barajlardaki türbin, jenaratör ve otomasyon sistemlerini yerli üretme çalışmalarına başladı” diyor.

DCS ÜRETEN 5 ÜLKEDEN BİRİYİZ
Yazar Erhan ÇALIŞKAN, EÜAŞ elektrik mühendislerinin, hidroelektrik santralinde kullanılan çeşitli sensörlerden veri toplayarak, bu verileri tesisin otomatik kontrolünü gerçekleştirmek ve tesisi yönetmek amacıyla kullanan donanım, yazılım, iletişim altyapısı, veri tabanı, siber güvenlik gibi farklı alt öğelerden oluşan EOS otomasyon sistemini geliştirdiklerini söylüyor.

ÇALIŞKAN, 27 Temmuz 2020 tarihinde ilk olarak Kepez 2 santralinde hizmete alınan sistemin başarılı olması üzerine 2021 yılında 5 hidroelektrik santraline , 2022 yılında da 6 hidroelektrik santraline kurulumu yapılarak toplam EOS sistemi sayısı 12 ye ulaştığını hatırlatıyor ve yabancı ülkelerden adedi 3 milyon dolara temin edilen sistemin yerine yerli üretim sayesinde 12 EOS sistemi için 36 milyon dolar tasarruf sağlandığının altını çiziyor.

EÜAŞ’a ait 45 hidroelektrik santralinde mevcut 153 ünitenin sistemlerinin yenilenmesi gerektiğini yazan Erhan ÇALIŞKAN, “Bu sistemlerin yenilenmesi ile Türkiye’nin kasasında 460 milyon dolar döviz kalacak. Türkiye, dünyada sadece 4 ülke tarafından üretilen DCS Kontrol Sistemlerini üreten 5’inci ülke konumuna geldi. Üç sene önce çalışmalarına başlanılan jeneratör üretimindeyse 24 Mayıs 2020 tarihinde Türkiye’nin en büyük hidroelektrik santrallerinden biri olan ve toplam 8 üniteden oluşan Keban HES’in ilk ünitesinin jeneratörü yerli olarak üretilip devreye alındı. Şu ana kadar Keban hidroelektrik santralinde 4’üncü yerli jeneratör kullanıma girdi” diyor.

ANKARA’YA JENERATÖR FABRİKASI
Yeni Asır Gazetesi köşe yazarı Erhan ÇALIŞKAN, geriye kalan 4 jeneratörün de 2024 yılına kadar yerli jeneratörler ile değiştirileceğini belirtiyor ve yurt dışından tanesi 12 milyon dolara temin edilebilen jeneratörlerin yerlisini Türk mühendislerinin 250 bin dolara imal ettiklerini ifade ediyor.

Erhan ÇALIŞKAN, “Sadece Keban Barajı’nın 8 jeneratöründen 96 milyon dolar döviz devletin kasasında kalırken 8 jeneratörün toplam maliyeti sadece 2 milyon dolar olacak. Elde edilen tecrübelerden faydalanılarak hidroelektrik santralleri için jeneratör üretimini ticarileştirmek maksadı ile Ankara’da fabrika kurma çalışmalarına devam ediliyor. Fabrikanın 2022 yılı sonunda devreye alınması bekleniyor” diyor.

YERLİ TÜRBİN, BU YIL SONUNDA HAZIR
“HES türbinlerinin özellikle büyükleri ithal edilir, küçüklerinin bazıları da lisans altında Türkiye’de üretilirdi” diye hatırlatan Yazar Erhan ÇALIŞKAN, 2013 yılında TÜBİTAK önderliğinde MİLHES projesine başlandığını, bu proje kapsamında verimliliği mevcutlardan daha fazla olan bir hidroelektrik türbini prototipi üretilmesi kararlaştırıldığını ve her türbinin tasarımdan sonra testinin yapılması gerektiğini belirtiyor.

ÇALIŞKAN, “Yurtdışında yapılacak bir testin ücreti 400 bin Euro’dan başlıyor ve üstelik testin zamanını da siz belirleyemiyorsunuz sıraya girmeniz gerekiyor” diyor.

2017 yılında TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Su Türbini Tasarım ve Test Merkezi kurulduğunu yazan Erhan ÇALIŞKAN, bu merkezin dünyanın en büyük ve modern merkezlerinden biri haline geldiğini, Senkron jeneratörü ve Francis tipi türbini sırasıyla TÜBİTAK MAM Enerji Enstitüsü ve TOBB ETÜ tarafından tasarlanan ünitede; jeneratörün imalatı TEMSAN’da, Francis türbini model testleri TOBB ETÜ test laboratuvarında, türbin üretiminin ise GİMAS A.Ş. tesislerinde gerçekleştirildiğini belirtiyor.

ÇALIŞKAN, üretilen bu ilk yerli türbinin 11 MW gücünde olup Antalya-Düden çayı üzerinde kurulu Kepez-1 HES’in eskiyen 10 MW gücündeki türbininin yerine takıldığını ifade ediyor.

EÜAŞ ile birlikte yürütülen proje kapsamında Ankara’nın Nallıhan ilçesinde 1943 yılında yapılan Sarıyar Hasan Polatkan hidroelektrik santralinin ekonomik ömrünü tamamlamış olan her biri 40 MW olan toplam 4 türbinden oluşan tesisin ilk türbininin 2022 yılı sonunda yerli türbin ile yenilendiğini ve 4 türbinin de değişmesi ile 160 MW olan kurulu güç 172 MW’a çıkacağının altını çiziyor..

Yeni Asır Gazetesi köşe yazarı Erhan ÇALIŞKAN, ‘Hidroelektrikte yerli sistemlerle 7,5 milyar dolar tasarruf edilecek‘ başlıklı yazısını şöyle noktalıyor:

“Sadece kamunun elindeki barajların türbin ve alt sistemlerinin yenilenmesi yaklaşık 600 milyon dolar tutacaktır. 2033 yılına kadar yapılması planlanan HES yatırımlarının türbin ve alt sistemleri için harcanacak 7,5 milyar dolar paranın yurt içinde kalması sağlanacaktır”.