Fırat-Dicle Havzasındaki Kuraklık Dengeleri Bozar

* Su Politikaları Derneği Başkanı ve Hidropolitik Uzmanı Dursun YILDIZ, Fırat nehri üzerindeki barajların elektrik üretiminde son 30 yıldır sürekli bir azalma olduğunu ortaya koyduğuna dikkat çekti..

UHA / İnternational News Agency

Dursun Yıldız

Su Politikaları Derneği Başkanı ve Hidropolitik Uzmanı

ANKARA, 29 EKİM 2025

Su Politikaları Derneği Başkanı ve Hidropolitik Uzmanı Dursun YILDIZ, UHA / İnternational News Agency için kaleme aldığı “Fırat Dicle Havzasındaki Kuraklık Dengeleri Bozar” başlıklı yazısında, Su Politikaları Derneği tarafından 2023 yılında hazırlanan rapora göre, Fırat nehri üzerindeki barajların elektrik üretiminde son 30 yıldır sürekli bir azalma olduğunu ortaya koyduğunun altını çizdi.

Su Politikaları Derneği Başkanı ve Hidropolitik Uzmanı Dursun YILDIZ, şöyle devam etti:

Ulusal Su Kurulu’nun 24 Aralık 2024  tarihinde yaptığı üçüncü  toplantısında Fırat ve Dicle Havzasında iklim değişikliğinin su kaynaklarına etkisinin tespit edilmesi ve kuraklıkla mücadele acil önlem planının hazırlanması kararı aldı.

Karakaya Barajı

Enerji üretimi düştü

Ülkemizde akışa geçen suyun  yaklaşık yüzde 30’u Dicle-Fırat havzamızda oluşmaktadır. Bu havzadaki barajlar Hidroelektrik enerjimizin yaklaşık yarısını üretebilecek kapasiteye sahiptir. Ancak bu barajlarımızdan üretilen elektrik enerjisi tedrici bir azalma içindedir.

Keban, Karakaya ve Atatürk Barajlarından ürettiğimiz toplam elektrik son 30 yılda başlangıç yıllarına kıyasla ortalama yüzde 25 oranında azalmıştır.

Su Politikaları Derneği olarak 2023 yılında  yaptığımız çalışmada Elektrik enerjisi üretimindeki düşüşün bölgede yaşanan  kuraklıklar ile büyük bir korelasyon içinde olduğunu belirledik. Bu barajlarımızdan üretilen elektrik enerjisindeki azalma ülkemizi hem ekonomik hem de hidropolitik açılardan yakından ilgilendirmektedir.

Örneğin Atatürk Barajının elektrik üretimi 1998 yılında 10,5 milyar kwh iken 2021’de 3,7 milyar 2022’de 3,4 ,2023’de 3.2 milyar ,2024’de 5.4 milyar kWh’a düşmüştür. Bu azalma ülkemizi hem ekonomik hem de hidropolitik açılardan yakından ilgilendirmektedir. Elektrik enerjisi üretimindeki düşüşün bölgede yaşanan kuraklıklar ile büyük bir korelasyon içinde olduğu görülmektedir.

Fırat ve Dicle nehirleri

Fırat ve Dicle nehirleri sınıraşan nehirler olup ülkemiz için ekonomik olduğu kadar stratejik öneme de sahiptir. Fırat ve Dicle nehirleri ülkemizin en büyük suya dayalı entegre kalkınma projesi olan GAP’ın ana su kaynaklarını oluşturmaktadır.

Üniversiteler ve  ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan  araştırmaların büyük bir çoğunluğunda iklim değişikliğinin Fırat ve Dicle nehri akımlarını azaltacağı yönünde sonuçlar yer almıştır.

Konu BM’nin de gündeminde

Sınıraşan su havzalarında iklim değişikliğinin su yönetimine etkisi uzun zamandır Birleşmiş Milletlerin ilgili kuruluşlarının da gündemindedir. BM nin ilgili kuruluşları sınıraşan su havzalarındaki  mevcut anlaşmaların iklim değişikliği etkilerine adaptasyonu ile ilgili çalışmalar yapmaktadır. Son 10 yıldır bu konuda birçok uluslararası toplantı düzenlenmiş ve raporlar yayınlanmıştır.

Kuraklık  yerleşmeden hazırlık yapılmalı

Ulusal Su Kurulunun kararı doğrultusunda yapılacak Fırat ve Dicle havzasındaki iklim değişikliğinin su kaynaklarına etkisi çalışması, bölgede ortaya çıkabilecek su yönetimi sorunlarına önceden müdahale imkanı tanıyacaktır.

TBMM ‘nin Zirai Don Komisyonu Çalıştay Raporu  önümüzdeki yıllarda Güneydoğu Anadolu bölgesinin de kuraklıktan etkileneceğini belirtiyor.

Dicle Fırat Havzasında su-enerji ve iklim politikaları entegre edilmeli ve kuraklık eylem planı tedbirleri şimdiden uygulamaya konmalıdır. Bu önlemler alınmazsa enerji üretimi ve  tarımsal ürün kaybı, ekolojik dengenin bozulması, yeraltısuyu seviyelerinde düşüş, kırsaldan göç ve  mansap ülkeleriyle hidropolitik gerilimler ortaya çıkabilir.

Fırat Dicle Havzasında kuraklığın yerleşmesi birçok dengeyi bozabilir.  Bu nedenle  Fırat Dicle  Havzasında su-enerji-iklim politikalarını entegre eden bir havza yönetim  modeline hızla geçilmelidir.

***

Yazar hakkında

Araştırmacı Yazar ve Akademisyen Dursun YILDIZ

Su Politikaları Derneği Kurucu Üyesi ve Başkanı, Su Politikaları Uzmanı, Akademisyen, İnşaat Mühendisi.

1958 yılında Samsun’da doğdu. İTÜ İnşaat Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Devlet Su İşleri’nde çalışmaya başladı, kurumun çeşitli daire başkanlıklarında yöneticilik yaptı. Bu süre içinde Hollanda’da Uluslararası Hidrolik Enstitüsü’nde 1 yıl lisans sonrası, ABD’de ise 3 aylık uygulama eğitimleri aldı. Daha sonra Hacettepe Üniversitesi Hidropolitik ve Stratejik Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde Su Politikaları alanında Yüksek Lisans çalışmasını tamamladı. Bu arada Ankara Üniversitesi ATAUM’da AB Uzmanlığı ve Uluslararası İlişkiler Uzmanlık diploma eğitimlerini de tamamladı. Yıldız DSİ’de çalıştığı süre boyunca üniversitelerde de ders verdi.

Su ve Toprak Yönetimi, Su Güvenliği, Su Sorunları, Orta Asya Suları, Orta Doğu Suları, Su Savaşları gibi konularda 15 adet kitabı ve çok sayıda rapor ve uluslararası dergilerde yayınlanmış makalesi var. TEMA Bilim Kurulu üyesi olan Yıldız, Uluslararası Su Yönetimi ve Diplomasisi dergisinin editörlüğünü yapıyor ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nün Uluslararası Su Kaynakları Bölümü’nde Su Politikaları dersi veriyor.