n okuyoruz | Bültenden Herkese Merhaba!

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!

⏱️ Bültenimiz 1423 kelime, okuma süresi yaklaşık 8 dakika.

Aylık formatımızın ilk sayısına hoşgeldiniz. Bu yeni formatta sizlere ay boyunca yaşanan gelişmeler içerisinden en önemli gördüklerimi seçip bunları beş ana başlık altında toplayacağım. Böylece geride bıraktığımız ayın gündemini hızlı bir şekilde yakalamanıza yardımcı olmayı amaçlıyorum.

Elbette her sayıda o ay boyunca gündemde olan haberler ve tartışmalar üzerine kendi düşüncelerimi ve yorumlarımı da sizlerle paylaşmaya devam edeceğim. Kasım ayı boyunca hem gündemdeki başlıklar hem de dahil olduğum etkinlikler medyanın içerisinde bulunduğu belirsizlik ortamına nasıl tepki verdiği teması etrafında dolanıyordu. Ben de bu bültenin odağında bu belirsizlik sürecine nasıl yaklaşmak gerektiğini yazdım.

Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.

Önümüzdeki ay görüşmek üzere!

—Ahmet Alphan Sabancı

***

Uyum Sağlamak ve İleriyi Görmek

2020’ler her anlamda büyük kırılmaların ve dönüşümlerin on yılı olacağını bize ilk günlerinden itibaren göstermişti. Pandemi ile başlayan bu dönem beraberinde gelen ekonomik ve politik çalkantılar ve sonrasında da yapay zekâ gibi kritik bir teknolojinin ortaya çıkışıyla birlikte bizi her anlamda belirsiz bir ortamın içerisine sürükledi.

Medya açısından bu durum biraz daha sürpriz oldu. Çünkü 2010’ların sonuna doğru herkes internet ve platformlar ile gelen dönüşüme alıştığını ve artık uzunca bir süre normalinin bu olacağını düşünüyordu. Bir anda üst üste gelen bu değişimler ile birlikte zaten çok da iyi durumda olmayan medya ve gazetecilik sektörü kendisini iyice kaybolmuş bir noktada buldu. Bir anda en temel konuları bile yeniden düşünmek ve planlamak zorunda kaldılar.

Bu da iki yeteneğin değerini daha iyi görmemizi sağladı: uyum sağlama ve ileriyi görme kapasitesi.

Uyum sağlamak önemli çünkü bu ağır dönüşüm ve belirsizlik ortamında hareket edebilmeye ve üretmeye devam etmek için buna ihtiyacınız var. Belirsizlikten korkup kenara çekilmek, ona adapte olmak yerine her şeyin eski ve alışık olduğunuz şekline dönmesini talep etmek ya da “ortam normalleşmeden bir şey yapamayız” gibi bahanelere sığınmak size sadece daha fazla zarar verir. Belirsizliğe uyum sağlayabildiğiniz ve buna rağmen işinizi yapabildiğiniz sürece ayakta kalabilirsiniz.

İleriyi görebilmek ise bütün bu dönüşümün sonrasında ne kadar güçlü ve başarılı olabileceğinizi belirleyen en önemli yeteneğiniz. Eğer etrafınızda yaşanan değişimlerden ve belirsizlik ortamından nelerin doğabileceğini veya bu dönüşüm sonrasında nasıl ihtiyaçların çıkacağını görebilirseniz, sonrasında da güçlü bir şekilde işinizi yapmaya devam edebilirsiniz. Yaptığınız işin sadece bugününe değil, yarın nasıl bir şekil alabileceğine de kafa yormanız lazım.

Şu anda başarılı olan veya örnek olarak gördüğümüz yayınlara baktığımızda bu ikisinin de işaretlerini görebiliyorsunuz. Eğer bu dönüşümden sonra kimlerin ayakta kalamayacağını merak ediyorsanız da yukarıda söylediklerimin tam tersini yapanlara ve kendisini geliştirmek yerine etrafında olan bitenlerle kavga etmeye çalışanlara bakın. Sonra da onların yaptıklarını yapmamaya çalışın.

Kasımda Ne Okuduk?

📰 Gazetecilik Dünyası

• Dünyanın her yerinde yerel medyanın kötüye gidişine tanık oluyoruz. Los Angeles ise bunun tam tersi bir örnek olarak karşımıza çıkıyor. Yakın zamanda ortaya çıkan birçok farklı girişim her alandaki eksikleri gidermeye çalışıyor.
• ABD Başkanı Donald Trump medyayı hedef almaya devam ediyor. Son günlerde BBC’ye milyar dolarlık bir dava açmaya niyetlendi. kendisi hakkında haber yazan New York Times muhabirine “içi de dışı da çirkin” dedi ve bir Bloomberg muhabirini “Sessiz ol domuzcuk” diyerek susturmaya çalıştı.
• İngiliz medyasının önde gelen isimlerinden Telegraph’ın satışı bir anda teklifin geri çekilmesiyle iptal oldu. Bundan sonra gazeteye ne olacağına dair belirsizlik sürerken, ekiptekiler artık “haber malzemesi olmaktan bıktıklarını” ve bunun bir an önce çözülmesini istediklerini söylüyor.
• Medya kurumlarına serbest gazeteci gibi yaklaşan dolandırıcılarda YZ’nın yaygınlaşmasıyla birlikte başlayan bir artış söz konusu. Bu araştırma da bunlardan birisinin nasıl keşfedildiğini anlatıyor.
• Tow Center ve Columbia Journalism Review tarafından hazırlanan Journalism 2050 isimli podcast serisi medyanın geleceğini ve önümüzdeki 25 yılın neler getirebileceğini ele alıyor. İlk bölümün konuğu ise yazar Douglas Rushkoff.

💸 Medya Ekonomisi

• Uzun zamandır Substack’in gölgesinde kalan Patreon son dönemde bu açığı kapatmak için farklı adımlar atmaya başladı. Bunlardan birisi de Vox Media ile yaptıkları partnerlik anlaşması. Bu anlaşma ile Vox Media platforma özel iki yeni seri başlattı.
• Diğer tarafta ise Substack ile Financial Times arasında bir ortaklık haberini aldık. Gazetenin herkese açık olan blogu FT Alphaville’in bülten versiyonu herkese açık olarak Substack üzerinden de yayınlanacak. FT’nin amacı bu sayede daha farklı ve genç bir okur kitlesine ulaşmak ve onları aboneliğe çekmek.
• Her medya kurumunun kendisine uygun ekonomik yapıyı kurmak için kendisini iyi tanıması çok önemli. Economist’in kendisini marka olarak Ferrari ile denk tutması ve bu şekilde yaklaşması da bunun iyi bir örneği.
• X-Twitter’ın profillerin nereden açıldığına dair bilgileri göstermesiyle birlikte özellikle ABD’de birçok aşırı sağ destekçisi büyük hesabın alakasız ülkelerden yönetildiği ortaya çıktı. Bu da başka ülkelerdeki politik kutuplaşmanın nasıl gelir kaynağına dönüştürüldüğünü ve neden her bol takipçili hesaba güvenmemek gerektiğini bize hatırlatıyor. (Bu arada bu sistemin ne kadar doğru çalıştığı konusunda şüphelerim var. Çünkü bir gün öncesine kadar hesabımın ABD’den açıldığını iddia ediyordu.)
• Meta’nın kendi hesaplamaları, gelirlerinin yüzde 10’unun platformlarında verilen dolandırıcılık ve yasaklı ürün reklamlarından geleceğini öngörüyor. Sızıntıya göre bu oran yıllık 16 milyar dolar değerinde reklamın bu tür amaçlar için verildiği anlamına geliyor.

📢 Yasalar ve Özgürlükler

• Freedom House tarafından her yıl yayınlanan Freedom on the Net raporunun 2025 edisyonu yine karanlık bir tablo çiziyor.yine karanlık bir tablo çiziyor. Rapor küresel internet özgürlüğündeki gerilemenin 15 yıldır aralıksız bir şekilde devam ettiğini söylüyor.
• Avrupa Birliği Parlamentosu tarafından alınan bir tavsiye karar, aileler aksini söylemedikçe 16 yaş altındaki herkese sosyal medyanın yasaklanmasını öneriyor. Fakat parlamento bunun nasıl yapılacağı ya da bunu uygulamaya çalışırken çocukların gizliliğinin nasıl korunacağı konusunda hiçbir şey söylemiyor.
• İsrail’in hapishanedeki mahkumlara yönelik işkence iddialarını haberleştiren gazeteciye karşı tehditler ve saldırılar artarak devam ediyor.. Hükümetin de bu konuda yeterli önlemleri almaması durumun ciddiyetinin artmasına neden oluyor.
• ABD’de yazarların ChatGPT’ye telif ihlali odaklı açtığı dava henüz erken aşamalarında ama tehlikeli bir yönde ilerliyor. Davanın hakimi tarafından alınan bir ön karar, kitap özetlerini veya konusunda dair bilgileri içeren her türlü metni telif hakkı ihlali olarak görmenin kapısını aralayacak kadar geniş kapsamlı.
• CPJ’de yayınlanan bu söyleşi,  Press House — Palestine’ın hem Filistin’deki gazeteciler hem de dünyanın her yanında Filistin’den haber almaya çalışan herkes için ne kadar önemli ve değerli bir kurum olduğunu anlatıyor.

💻 Medya ve Teknoloji

• Uzun yıllar sorunsuz bir şekilde çalışan ve internetin bel kemiğini oluşturan servislerden üç büyük ismin —Amazon Web Services, Microsoft Azure ve Cloudflare— aynı ay içerisinde birkaç saatlik kesintiler yaşaması ve beraberinde birçok büyük dijital servisin erişim sorunu yaşaması insanların kafasını karıştırdı. Neyse ki üçü de tamamen teknik sebeplerden kaynaklıydı ve arkasında hiçbir güvenlik sorunu yoktu.
• Medya dünyası ve gazeteciler için SEO daha fazla görünmek için kullanılması gereken bir araç. Ancak Jeffrey Epstein’ın ABD meclisi tarafından kamuya açılan email arşivi Epstein’ın SEO ile kendisi hakkında yapılan haberlerin bulunmasını engellemeye çalıştığını ve bazı durumlarda da başarılı olduğunu gösteriyor.
• TikTok ve Instagram ile yaygınlaşan dikey video formatı haber kurumları arasında da benimsendi. Artık birçok yayının uygulamasında ve platform hesaplarında örneklerinisıkça görürüyoruz. Bu noktadan sonra artık formatı kullanmak yeterli değil, onu yaratıcı bir şekilde kullanarak kendinizi öne çıkarmanız lazım.
• İnternetin bize sunduğu yaratıcı yayıncılık imkanlarını kullanan örnekler buldukça sizlerle paylaşmaya çalışıyorum. Teknoloji dergilerinin en eskilerinden birisi olan BYTE’ın 23 yıllık arşivinde dilediğiniz gibi arama yapabildiğiniz ya da her sayfasını bir arada dev bir haritada incelemenizi sağlayan bu proje de bunlardan birisi. Yüz bin sayfayı bir arada görmek, aynı zamanda dergiye verilen emeğin seviyesini de sergilemenin güzel bir yolu.
• News Tower isimli yeni bir oyun, sizi 1930’lu yılların New York’unda bir gazetenin başına koyuyor ve onu ayakta tutmanızı istiyor. Oyunun detayları ve gazete yönetmeye dair zorlukları eğlenceli bir şekilde göstermesi hoşuma gitti.

🤖 Yapay Zekâ

• Kasım ayı içerisinde yayınlanan yeni modeller arasında genel olarak en başarılı performansı gösteren Google’ın Gemini 3 modeli oldu. Anthropic tarafından yayınlanan Claude Opus 4.5 ise birçok alanda onunla denk, kodlama konusunda ise bir adım ileride görünüyor.
• Google Gemini 3 güncellemesiyle birlikte modele ilginç bir özellik daha ekliyor: yüklediğiniz medyanın YZ üretimi olup olmadığını denetlemek. Gemini verdiğiniz görsel, video ve ses dosyalarında sektörün YZ ile üretilen medyayı işaretlemek için kullandığı SynthID ve C2PA gibi standart bilgilerin olup olmadığına bakarak sizin için bu kontrolleri yapabilecek.
• Eğer üretken YZ modellerinin görsel üretim ve düzenleme konusundaki yeteneklerini kıyaslamak ve hangisinin ihtiyacınızı karşılayabileceğini görmek istiyorsanız bu sitede hem kapsamlı bir grup testi hem de detaylı analizleri bulabilirsiniz.
• Bu ay aynı zamanda GPT-3’ün çıkışının ve yapay zekânın gündemimizin bir numaralı maddesi hâline gelişinin üçüncü yılına girdik. Ethan Mollick’in Gemini 3 üzerinden bu üç yılda nasıl büyük bir dönüşüm geçirdiğimizi özetleyen yazısını bütün bu gelişmeleri daha geniş bir perspektiften görmek isteyenlere öneririm.
• İnternetin ilk dönemlerinde tarayıcısı Firefox ile önemli bir dönüşümü sağlayan Mozilla, aynı çabayı YZ için de göstermeye karar vermiş ve bir strateji dökümanı yayınlamış. Aynı zamanda herkesin YZ internet tarayıcısı geliştirmeye çalıştığı bu süreçte Firefox içerisinde bunu daha farklı bir yaklaşımla yapmak için de yeni özellikler denemeye başladılar.