Analiz: 155 Dakika Süren Sıkı Yönetim: Güney Kore

Geçtiğimiz günlerde Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk-yeol sıkıyönetim ilan ederek Meclisi feshetme, politik partileri kapatma, planlanan kitlesel işçi grevlerini ve protestoları yasaklama girişiminde bulundu. Sıkıyönetim bütün protestoların ardından sadece 155 dakika sürdü.

-Ayşe Sevgi HACALOĞLU-

Uluslararası Diplomatik İlişkiler, Akademik Araştırmalar ve Eğitim Derneği’nin (UDİAD) Asya Pasifik Araştırmaları Merkezi’nden Araştırmacı-Analist Ayşe Sevgi HACALOĞLU, kaleme aldığı “155 Dakika Süren Sıkı Yönetim: Güney Kore” başlıklı analizinde, Güney Kore’nin 2022 başkanlık seçimlerinin oldukça çekişmeli geçtiğini ve çok az bir farkla Yoon Suk Yeol’un seçimi kazandığına dikkat çekiyor.

Yoon Suk-Yeol’un Başkanlık Profili

Yoon Suk Yeol, Cumhuriyetçi Parti’nin adayı olarak yarıştı ve yüzde 48.56 oy oranıyla seçimi kazandı, rakibi, Demokratik Parti’nin adayı Lee Jae-myung ise yüzde 47.83 oy aldı. Seçim, ülkede oldukça yakın bir yarışa sahne oldu ve Yoon’un sadece yaklaşık 240.000 oy farkla zaferiyle sonuçlandı.

Bu seçim, aynı zamanda yüksek katılım oranıyla dikkat çekti; yaklaşık yüzde 77 civarında bir katılım gerçekleşti. Yoon Suk Yeol’un başkanlık dönemi, Güney Kore’nin iç ve dış politikalarını etkileyecek birçok mesele için tartışmalarla başladı. Ayrıca, Yoon’un görev süresinin, ABD ile ilişkilerin güçlendirilmesi, Kuzey Kore ile ilişkiler ve ekonomik politikalar açısından önemli olacağı değerlendirilmişti.

Yoon, Seul Merkez Bölge Savcılığı’nın 59. başkanı ve 43. başsavcısı olarak görev yaptı. Aynı zamanda eski başkan Park Geun-hye’nin görevi kötüye kullanmaktan mahkûm edilmesinde başrol oynadı. Seul’lu ilk devlet başkanı ve Kim Dae-jung, Lee Myung-bak ve Moon Jae-in’den sonra hükûmet değişikliği yoluyla iktidara gelen dördüncü devlet başkanıdır. Şimdi ise koreli yetkililer tarafından ‘‘vatana ihanet’’ suçundan yargılanmaktadır.

Olaya Genel Bir Bakış

Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol’un geleceği, ülkeyi kargaşaya sürükleyen ve ardından sıkıyönetim ilan edip aniden geri çektiği kaotik bir gecenin ardından belirsizliğe sürüklendi. 2022’de en üst düzey görevi kıl payı kazanan Yoon, zaten Nisan ayında parlamento seçimlerini kaybetmesinden bu yana derin bir şekilde sevilmiyordu ve giderek artan bir baskı altındaydı.

Bu seçimler, görev süresine güvenoyu olarak görülüyordu. Fakat kişisel sorunlarla da boğuşuyordu. Geçtiğimiz ay televizyonda ulusa hitaben yaptığı konuşmada, karısıyla ilgili bir dizi tartışmadan dolayı özür diledi. Bu tartışmalar arasında lüks bir Dior çantayı kabul ettiği ve hisse senedi manipülasyonu yaptığı iddiaları da vardı. 14 Aralık’ta Yoon’un başkanlığı askıya alındı.

Güney Kore’de sıkıyönetim ilan etme yönündeki kısa süreli girişim herkesi şaşırttı. Milletvekillerini, emre karşı oy kullanmak için Seul’deki Ulusal Meclis’e koşturdu. Sıkı yönetimin iptal edilmesi yönünde 190 milletvekili ‘‘lehine’’ oyu kullandı ve başkan Yoon’un kararı oy birliği ile sonlandırıldı. Böylesine yüksek bahisli bir oyun oynaması ve sonra bu kadar kolay geri çekilmesi, Güney Koreliler ve dünyanın geri kalanı için bir sürpriz oldu.

Olayın Perde Arkası

Başkan Yoon’un aslında uzun süredir skandallarla boğuşuyordu. Çoğu, yolsuzluk ve nüfuz ticaretiyle suçlanan karısı Kim Keon Hee etrafında dönüyordu – en dikkat çekeni bir papazdan bir Dior çantası kabul ettiği iddiasıydı. 2024 Kasım ayında Yoon, karısı adına özür diledi ve onun faaliyetlerine ilişkin bir soruşturma yapılması çağrılarını reddetti. Ancak başkanlık popülaritesi sallantıdaydı. Kasım ayının başlarında onay oranları, göreve geldiğinden beri rekor düşük bir seviye olan yüzde 17’ye düştü. Nisan ayında, muhalefetteki Demokrat Parti parlamento seçimlerini ezici bir çoğunlukla kazandı. Bu durum Yoon ve Halkın Gücü Partisi için ezici bir yenilgiye yol açtı.

Güney Kore anayasa mahkemesi, sıkıyönetim ilan edip ülkesini siyasi kargaşaya sürüklediği için Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol’un görevden alınması için yargılama sürecini başlattı. Milletvekilleri, eylemleri istifa etmesi çağrısında bulunan yaygın protestoları tetikledikten sonra geçen cumartesi günü Yoon’un görevden alınması yönünde oy kullandı. Mahkemenin şimdi Yoon’u görevden alıp almamaya veya yeniden göreve getirmeye karar vermek için altı ay süresi var.

Yoon’un azil davası için kamuoyu duruşmaları aylar sürebilirken, mahkeme hızlı bir şekilde karar verme ve siyasi belirsizliğe son verme baskısı altında. Protestocular mahkeme süreci boyunca Yoon’un görevden alınması çağrılarını sürdürmeye devam edecekler.

Önceki iki durumda bir Güney Kore başkanı azil ile karşı karşıya kalmış, mahkeme bir kararı bozmuş ve diğerini onaylamıştı. Yoon’un davasında yargılamanın devam edip etmeyeceği konusunda sorular vardı, çünkü mahkeme şu anda dokuz yargıçtan sadece altısına sahip. Üçü yakın zamanda emekli oldu ve henüz yerine yenileri atanmadı. Ancak mahkeme 16 Aralık günü Yoon’un davasını sadece altı yargıçla yürütebileceğini ve 27 Aralık için ön duruşma tarihi belirleyebileceğini söyledi.

Mahkeme Yoon’un davasında azil kararını onaylarsa, ülke 60 gün içinde yeni bir başkanlık seçimi yapmak zorunda. Bu arada Başbakan Han Duck-soo geçici başkan olarak göreve atandı Yoon’un mahkeme duruşmaları sırasında kürsüye çıkıp çıkmayacağı ise belirsiz durumda.

Kuzey Kore’nin Tepkisi

Yoon’un ‘‘Kuzey Kore Ajanları’’ suçlamasının ardından kamuoyu gözlerini Kuzey Kore’ye çevirdi. Kuzey Kore, Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol’un sıkıyönetim ilan etme girişiminin başarısız olmasına, bunu bir askeri darbeye benzeterek ve onu ‘‘faşist bir diktatörlük’’ yönetmeye çalışmakla suçlayarak yanıt verdi.

Yoon, Kuzey Kore sempatizanlarını hükümetini baltalamaya çalışmakla suçlamıştı. Kuzey Kore devlet gazetesi Rodong Sinmun’un altıncı sayfasındaki bir makalede, Yoon’un ‘‘çılgınca eyleminin’’ ‘‘onlarca yıl önceki askeri diktatörlük döneminin darbesine benzediği’’ söylendi. Makalede, ‘‘kendi halkına karşı küstahça faşist diktatörlüğün bıçaklarını ve silahlarını salladı’’ denildi.

Sonuç

Genel anlamda çok gelişmiş ve demokratik bir ülke olarak gördüğümüz Güney Kore, aslında, yıllardır demokratikleşmeyi benimseye çalışmasına rağmen otoriter yönetim psikolojisinden çıkamadı. Ülkede her daim yolsuzluk, rüşvet, liyakatsizlik ve baskı problemleri vardı. Özellikle hukuk ve siyaset sisteminde halâ rüşvet sistemi devam etmektedir. Hatta, eski devlet başkanı Park Geun-hye 9 Aralık 2016’da, Ulusal Meclis tarafından üst düzey yardımcısı Choi Soon-sil tarafından nüfuz ticareti yapmakla ilgili suçlamalarla suçlandı. Parlamentoda yapılan oylamada 234 milletvekilinin ‘‘evet’’ oyu ile görevden azledildi.

Görevden azledildikten sonra 10 Mart 2017 tarihinde Kore Anayasa Mahkemesi tarafından oy birliğiyle görevden tam olarak alındı. 6 Nisan 2018’de Güney Kore mahkemeleri, onu 24 yıl hapis cezasına çarptırdı ve bu daha sonra 25 yıla çıkarıldı. Temmuz 2020’de, bir temyiz mahkemesi, suçlarından ‘‘çok az kişisel fayda sağladığını’’ dikkate alarak, yeniden yargılamanın ardından Park’ın hapis cezasını 20 yıla indirdi. Ocak 2021’de Güney Kore’nin en yüksek mahkemesi 20 yıllık hapis cezasını onaylayarak hukuki süreci sona erdirdi. Bu arada, babası Park Chung-hee, 1963-1979 yılları arası Güney Kore Devlet Başkanlığı yapmıştır.

Görünenin üzerine, Güney Kore darbe tecrübesi geniş bir ülke ve gösterilenin aksine hemen hemen her dönem hükümet problemi ile karşı karşıya kalan bir devlettir. Uzmanlar, başkan Yoon’un yargılanma sürecinin başkanlığının tamamen sona erdirileceği yönünde olduğunu belirtiyor. Bu durumda, Güney Kore erken seçime giderek kendisine yeni bir cumhurbaşkanı seçmek durumunda kalacak. Kuzey Kore’nin ise bu durumdan nasıl faydalanacağı halâ belirsiz olarak kalmaktadır.

***