Prof. Dr. Yücel ACER, “İsrail’in, sivil yerleşim yerlerine ve sivil altyapıya zarar vermesi ağır savaş suç”

* İsrail ordusunun, Hamas’ın askeri kanadı 7 Ekim’de “Aksa Tufanı” operasyonunu başlatması üzerine Hamas ve Filistinli gruplarla çatışması sürüyor.

* İsrail ordusunun abluka altındaki Gazze Şeridi’ne saldırı başlatması neticesinde dünyadan tepkiler sürüyor. ABD, İsrail’e destek amacıyla uçak gemi filosunu Doğu Akdeniz’e gönderdiğini açıkladı.

UHA / İnternational News Agency

Bölgedeki son gelişmelerin çerçevesinde SETA Araştırmacısı ve Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Prof. Dr. Öğr. Üyesi Yücel ACER, Uluslararası hukuk açısından mevcut çatışma nasıl değerlendirilebilir? sorunu yanıtladı:

“İsrail’in işgal etmediği ancak 2007’den beri abluka altında tuttuğu Gazze Şeridi’nden İsrail’e yönelik 7 Ekim Cumartesi günü başlatılan askeri eylemler ve İsrail’in bu eylemlere verdiği ve vermeye devam ettiği askeri karşılık birçok hukuki mülahazayı da beraberinde getirmektedir. Filistin ve İsrail taraflarının uluslararası hukuk bağlamında hakları ve sorumluluklarının neler olduğu, eylemleri ve yöntemlerinin hukukiliği gibi birçok hukuki meselenin ele alınması bir kez daha gerekli hale gelmiştir. Ancak şu aşamada en elzem olan hukuki husus, meşru müdafaa hakkını kullandığını beyan eden İsrail’in bu hakkını hangi sınırlılıklar içerisinde ve hangi noktaya kadar kullanabileceğinin belirlenmesidir.

Meşru müdafaa hakkı, BM Antlaşması’nın 51. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeden ortaya çıkan önemli unsurlar şöyle sıralanmaktadır:

• Meşru müdafaa hakkının doğal olduğu yani her devletin böyle bir hakka kendiliğinden sahip olduğu
• Mevcut bir silahlı saldırı olması gerektiği
• Devletlerin kendini savunma haklarının tek başlarına ya da kendilerine yardım edebilecek diğer devlet ya da devletlerle birlikte kullanabileceği

51. maddede de belirtildiği gibi, meşru müdafaa hakkı doğal ve yapılageliş hukukunda da bulunan bir hak olduğundan, bu hakkın doğasında orantılılık unsuru da bulunmaktadır. Bu bağlamda meşru müdafaa hakkı çerçevesinde kullanılan gücün orantılı olması gerekir. Meşru müdafaa hakkı doğuran eylemle orantılı olmayan, karşı tarafı cezalandırmaya ya da intikam almaya dönük eylemler meşru müdafaa hakkının hukuki sınırlarını aşmaktadır. Bu unsurla bağlantılı bir şekilde saldırıya verilecek karşılığın saldırıyı durduracak ve geri itecek ölçütte olması gerekmekte, bu gerekliliğin ötesinde güç kullanıldığında meşru müdafaa hakkının sınırları aşılmaktadır.

Dolayısıyla Filistin tarafından gerçekleştirilen askeri eylemlerin bir saldırı olduğu ve meşru müdafaa hakkı doğurduğu kabul edilse bile meşru müdafaa hakkını kullandığını beyan eden İsrail’i birçok hukuki sınırlar ve kısıtlılıklar beklemektedir.

İsrail, karşı askeri eylemlerini ancak saldırı durdurulana kadar ve varsa işgal edilmiş topraklarını kurtarana kadar devam ettirebilir. Kullanılan gücün orantılı olması yani saldırıyı durduracak ve ülkesinin yasal parçalarının kurtarılmasını sağlayacak ölçütün ötesine geçmemesi gerekir. Bu bağlamda ABD’nin muhtemelen müşterek meşru müdafaa hakkı temelinde bölgeye İsrail’e yardım maksadı ile gönderdiğini beyan ettiği savaş gemileri ve uçaklarının kullanımı orantılılık prensibini ağır bir şekilde ihlal edecektir. Zira karşı tarafta yaklaşık 2 milyon insanın yalnızca 41 kilometre kadar uzanan ve en fazla 12 kilometre derinliğe sahip dar bir bölgeye sıkıştığı bir Filistin ülke parçası bulunmaktadır. Kaldı ki tek başına İsrail’in dahi kendi gücünü orantılılık sınırları içerisinde kullanması hukuki bir yükümlülük durumundadır.

Meşru müdafaa hakkı saldırılar durdurulana kadar kullanıldıktan sonra çatışmalar kesilerek sonraki sorunların barışçıl yöntemlerle çözülmesi de hukuki bir zorunluluktur. BM Antlaşması’nın 2. maddesinin 3. paragrafı bütün ülkelere sorunları şiddet içermeyen yani barışçıl yöntemlerle çözme yükümlülüğü getirmektedir.

Son olarak sivillere ve sivil yerleşim yerlerine saldırının meşru müdafaa hakkının tamamen dışında olduğu vurgulanmalıdır. Öte yandan İsrail’in Gazze’de yürüttüğü askeri eylemlerinin sivil kayıplara yol açması, sivil yerleşim yerlerine ve sivil altyapıya zarar vermesi en hafif ifadesi ile ağır savaş suçlarına yol açacaktır. Uluslararası Ceza Mahkemesinin halihazırda Filistin topraklarında işlenen bu türden suçları soruşturduğu hatırlandığında, İsrail’in askeri eylemlerinde dikkat etmesi gereken önemli bir hukuki kısıtlılığın da bu olduğu bilinmelidir.

***

Yazar hakkında

Yücel Acer