Yorum: Ermenistan Anayasası değişikliğine ilişkin güven zedeleyici açıklamalar…

UHA/  İnternational News Agency

ANALİST* Selenay Erva YALÇIN

ANKARA , 02 HAZİRAN 2025 – Avrasya İncelemeleri Merkezi’den (AVİM), Uluslararası Hukuk, Türkiye-Ermenistan İlişkileri uzmanı Analist Selenay Erva YALÇIN, AVİM için “Ermenistan Anayasası değişikliğine ilişkin güven zedeleyici açıklamalar…” başlığıyla bir ‘Yorum‘ kaleme aldı.

Analist Selenay Erva YALÇIN’ın ‘Yorum’u şöyle:

Nikol Paşinyan, imzalanması beklenen barış antlaşması için Azerbaycan’ın AGİT Minsk Grubu’nun lağvedilmesine ve anayasa değişikliğine ilişkin taleplerine değinmiştir. Ermenistan’ın Minsk Grubu’nun lağvedilmesine karşı çıkmadığını, barış antlaşması ile eşzamanlı olarak Minsk Grubu’nun ortadan kaldırılmasına yönelik belgenin de imzalanabileceğini belirtmiştir.[1] Azerbaycan’ın Avrupa temelli bir kuruluşun taraflar arasında hâlihazırda bir barış süreci yürütülürken mevcudiyetini devam ettirmesi hususundaki endişesi oldukça haklıdır. 26 Mayıs’ta Bern’de gerçekleşen ve İsviçre Parlamentosunun üyelerinden müteşekkil “Karabağ İçin Barış Girişimi” toplantısında 2026’da AGİT başkanlığını devralacak İsviçre’nin “Yukarı Karabağ” meselesi için kamuoyu oluşturabileceği tartışılmıştır.[2] Batı’nın barış sürecine taraflı ve karşıt yaklaşımı taraflarca bilinmektedir. “Karabağ İçin Barış Girişimi” toplantısından da görüldüğü üzere bu taraflı ve karşıt yaklaşıma örnek niteliğindeki açıklama ve toplantılar devam etmektedir. Ermenistan’ın barış antlaşmasının imzalanması için karşı taraf ile tesis etmeye çalıştığı güven ilişkisi gereğince antlaşmanın imzalanmasından evvel lağvedilmesi gereken Minsk Grubu ise mevcudiyetini korumaya devam etmektedir. Paşinyan’ın bu husustaki son açıklamalarının da güven ilişkisinin tesisine katkıda bulunduğu söylenemez.

Anayasa değişikliği konusu ise Paşinyan ve yetkililer tarafından uzun zamandır sürüncemede bırakılan bir başka husustur. Devamlı olarak anayasa değişikliği hakkında açıklamalar yapılmasına rağmen hiçbir açıklama birbiriyle tutarlı değildir. Paşinyan, anayasanın meşruiyet sorunu olduğundan bahisle değişim için hukuka uygun bir referandum çağrısı yapmaktadır.[3] Bunu takiben Adalet Bakanı Galyan mayıs ayı başında yaptığı açıklamada 10 ay içinde (2026’da) anayasa taslağının hazırlanacağını belirtmiştir.[4] Dışişleri Bakanı Mirzoyan ise Ermenistan Anayasası’nın hiçbir ülkeden toprak talebi içermediğini ifade etmiştir.[5] Birbiri ardına gelen bu resmi açıklamalar, birbirinden çok farklı anlamlar içermektedir. Bu durum şüphesiz barış süreci için telafisi zor kuşkular doğurmaktadır.

Azerbaycan Devlet Başkanı Aliyev, daha önce Ermenistan’a barış süreci için güvenilmediğini ifade etmiştir. Ermenistan tarafınca yapılan çelişkili açıklamalar ve atılmayan somut adımlar bu hisleri destekler niteliktedir. Barış antlaşmasının imzalanması için oldukça istekli olduğunu ve Azerbaycan’ın birtakım koşullar ile süreci uzatmaya çalıştığını iddia eden Ermeni yetkililer, devletler arasındaki barış antlaşmalarının güvene dayalı süreçlerin sonunda imzalandığını ve ancak bu yolla kalıcı barışın sağlanabileceğini unutmuş görünmektedir. Daha önce yapılan açıklamalar doğrultusunda 2027’de tamamlanacağı düşünülen anayasa değişikliği, günümüzde gerçekleşip gerçekleşmeyeceği dahi bilinmeyen bir konu haline gelmiştir.

Bu konuda Erivan Diyaloğu açılış konuşmasında Paşinyan anlaşılması güç bir açıklama yaparak süreci daha da zorlaştırmıştır. Paşinyan, barış antlaşmasının bir an önce, yani Azerbaycan’ın taleplerinin sağlanması beklenmeden imzalanması gerektiğini ifade etmiştir. Anayasa Mahkemesine uygunluk denetimi için incelenen antlaşma eğer onay alamadan dönerse o halde anayasa değişikliği yapılabileceğini belirten Paşinyan ayrıca anayasa değişikliği olmasa dahi iç hukuklarına göre (Ermenistan Anayasası 5/3) usulüne uygun olarak imzalanan ve yürürlüğe giren antlaşmaların hiyerarşide anayasadan dahi üstün sayılması sebebiyle taraflar arası toprak talebiyle ilgili herhangi bir çatışma yaşanmayacağını da beyanlarına eklemiştir.[6]

Anayasa değişikliğine ilişkin Paşinyan tarafından yapılan bu açıklama, artık şüphe uyandırmaktan ziyade, değişikliğin gerçekleşmeyeceğine dair bir kanaat oluşturmuştur. Azerbaycan’ın sürecin başından beri asli taleplerinden olan anayasa değişikliği ve Minsk Grubu’nun lağvedilmesi hususları Ermenistan tarafından dikkate alınmamakta, bu yolla barış antlaşması oldubittiye getirilmek istenmektedir.

Sonuç olarak Paşinyan’ın Erivan Diyaloğu açılış konuşmasında yer verdiği ifadeler barış süreci açısından Azerbaycan tarafından hissedildiği ifade edilen güvensizliği artırmıştır. Çelişkili beyanlardan önce, anayasa değişikliği ve Minsk Grubu’nun akıbeti hakkında net ve tutarlı açıklamaların tesis edebileceği güven ilişkisi, artık anayasa değişikliğinin bütün hukuki süreçleriyle beraber tamamen gerçekleşmesi ve Minsk Grubu’nun ivedilikle lağvedilmesini zorunlu hale getirmiştir. Hem ikili ilişkilerin barış ile perçinlenmesi hem de bölgenin barış, refah ve istikrarı için Ermenistan tarafından atılması beklenen adımlar somut olarak gözlemlenemedikçe barış antlaşmasının bir an önce imzalanması olasılığı zayıflamaktadır.