NATO ile Rusya arasında bir “tepişme”den mi ibaret? Kim haklı, kim haksız? Kim, nereden geliyor? Arkasında nasıl bir tarih, nasıl bir gelenek var? Bir de böyle anlatsak, anlayan olur mu acaba?
Şu resme iyi bakın. Herson düştü. Sıradan halktan binlerce insan, sokaklara dökülüp Rus askerlerinin gözünün içine baka baka Rus işgalini protesto etti. Siz de böyle bakın, gerçeğin gözünün içine. İçlerinden biri, elinde Ukrayna bayrağı, hareket halindeki zırhlı personel taşıyıcısının üzerine çıktı. Bayrağını adetâ o askeri aracın üzerine dikti.
Hem müthiş, hem tanıdık bir sahne. Timothy Snyder’ın Bloodlands’inin, “Kan Diyarları”nın tarihinden bir sayfa daha.
Tanklar ve insanlar. 1956 Macaristan. Halk ayaklanması ve sonra Sovyet tankları. 1968 Çekoslovakya. Demokratik sosyalizm denemesi ve sonra Sovyet tankları. 1989 Çin. Demokrasi gösterileri ve halka ateş açan 38. Ordunun tankları. 2016 Türkiye. Gülencilerin darbe girişimi ve tankları.
2022 Ukrayna. Ezberlemeye başladığımız kentler. Herson, Mariupol, Kyiv, Harkiv, Lviv. Böyle uzun bir zincirin ucunda yer alıyor.
Budapeşte, 23 Ekim 1956. Macar Devrimi’nin başlangıcı.
20-21 Ağustos 1968: Prag Baharı’nın ardından, Çekoslovakya’nın Sovyetler Birliği ve dört Varşova Paktı ülkesinin birliklerince işgali. Bir protestocu, Sovyet tankının üzerine çıkmış, Çek bayrağını sallıyor.
Bir Çekoslovak genci, tanklarının üzerindeki Sovyet askerlerine sesleniyor, konuşuyor, meydan okuyor.
Bir başka Çekoslovak genci, elindeki gazete haberleriyle, belki de yaşıtı olabilecek bir Sovyet askerine, dünyanın istilâyı nasıl gördüğünü anlatmaya çalışıyor.
Bu Çekoslovak genci, elindeki bayrağı bir Sovyet tankının üzerine sermeye çalışırken vurulup öldürülmüş; cansız yatıyor.
(Solda) Jan Palach. 19 Ocak 1969’da kendini yaktı, işgali protesto için. Üç gün sonra hastanede can verdi. 20 yaşındaydı. (Sağda) Jan Zajic. 25 Şubat 1969’da o da kendini yaktı, aynı yerde. Hemen oracıkta can verdi. 18 yaşındaydı.
Çin, Beycing. Tiananmen Meydanı. 5 Haziran 1989. Demokrasi gösterilerinin ezilmesinden bir gün sonra. Elinde iki alışveriş torbası, beyaz gömlekli, siyah pantalonlu bir genç, T-59 tanklarının yolunu kesiyor. Sağından solundan geçmeye çalışıyorlar; hep önlerine dikiliyor. Motorlarını durduruyorlar. Öndeki tankın üzerine çıkıyor. Tank mürettebatından bir askerle ve sonra tankın komutanıyla konuşuyor. İniyor. Motorlar tekrar çalışıyor. Tekrar yollarını kesiyor. Mavi üniformalı iki adam gelip götürüyor. Kayboluyor. Yetkili makamlar susuyor. Bugün Çin’de, bu konuyu açmak bile suç. İsmi de, başına ne geldiği de bilinmiyor.
Türkiye, 15 Temmuz 2016.
Ukrayna, 4 Mart 2022. Basıyor, çıkıyor, açıyor, sallıyor, dalgalandırıyor.
Prof. Dr. Halil Berktay
Kaynak : Serbest Fikirler Derneği ‘Serbestiyet’
[UHA Haber Ajansı, 08 Mart 2022]
