Suriye’deki İsrail Operasyonlarının Stratejik Hesapları -1-

Anadolu Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) yazarı Prof. Dr. Murat ERCAN, kaleme aldığı, “Suriye’deki İsrail Operasyonlarının Stratejik Hesapları” başlıklı analizinde, Suriye Krizinin, 2011 yılında Arap Baharı’nın etkisiyle Beşşar Esad rejimine karşı başlayan halk protestolarıyla ortaya çıkmış ve hızla bir iç savaşa dönüşmüş bir rejim olduğunu dile getiriyor.

“Protestocuların demokrasi, özgürlük ve ekonomik reform talepleri, rejimin sert baskısıyla karşılanmış, bu da mezhepsel ayrışma ve sosyoekonomik eşitsizliklerin etkisiyle derinleşen bir çatışmaya neden olmuştur” diyen Prof. Dr. ERCAN, “Suriye’de muhalif gruplar hızla örgütlenmiş ve ülkedeki istikrarsızlık yabancı aktörlerin müdahalesine zemin hazırlayarak bir vekalet savaşına dönüşmüştür. Bu süreçte pek çok kişi hayatını kaybetmiş ve milyonlarca kişi evini ve yurdunu terk etmek zorunda bırakılmıştır. Yaklaşık 13 yıl süren bu çatışmalar, rejim karşıtı grupların kasım sonu itibariyle harekete geçmesi sonucunda 61 yıllık Arap Sosyalist Baas Partisi’nin ve rejimin son temsilcisi olan Beşşar Esad’in 8 Aralık 2024 tarihinde ülkeyi terk edip Rusya’ya sığınması ile son bulmuştur” diyor.

Prof. Dr. Murat ERCAN, Beşşar Esad rejiminin devrilmesinin yalnızca ülke içindeki dengeleri ve yapıyı değil aynı zamanda bölgesel güvenliği de derinden etkilediğinin altını çiziyor ve Baas rejiminin sona ermesinin gerek ülke içinde gerekse bölgesel düzeyde yeni stratejik senaryoların ve olası krizlerin kapısını araladığına vurgu yapıyor.

Muhalif güçlerin kontrolü ele almasıyla Şam’da rejim sonrası düzenin nasıl şekilleneceğinin, geçiş sürecinin nasıl işleyeceği belirsizliğini koruduğunu anlatan Prof. Dr. ERCAN, şunları söylüyor:

“Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve diğer Batılı ülkeler, radikal grupların ülkeye hakim olmasını engellemeye yönelik önlemler alınması gerektiğini vurgularken; Türkiye, Suriye’nin toprak bütünlüğüne ve mülteci dönüşlerine odaklanmaktadır. Bu doğrultuda Türkiye, mültecilerin güvenli bir şekilde ülkesine dönmesini sağlamayı ve bölgedeki istikrarı yeniden tesis etmeyi hedeflemektedir. Ancak bu hedefin gerçekleştirilmesi, Suriye’deki iç çatışmaların sona ermesi ve yeni bir yönetimin oluşmasıyla mümkün olacaktır. Bu bağlamda Türkiye ve diğer aktörler, bu geçiş sürecinde dikkatli bir diplomasi yürüterek Suriye’deki güç boşluğunun bölgesel istikrarsızlığa yol açmaması için çaba göstermektedir”.

Prof. Dr. Murat ERCAN, Türkiye ve uluslararası aktörlerin, Suriye’deki geçiş sürecine, Suriye’nin ise Baas rejimin etkilerinden kurtulup küllerinden yeniden doğmaya ve bu doğrultuda  kendi iç gündemine yoğunlaşıp Esad’sız yeni bir döneme mümkün olduğunca birlikte ve şiddetsiz geçiş yapmaya odaklanmışken İsrail’in, Şam’a yakın bölgelerdeki stratejik hedeflere, özellikle rejimin askeri üslerine, silah üretim tesislerine, limanlarına ve silah depolarına havadan, denizden ve karadan saldırılar düzenleyerek pek çok noktaları vurduğunu ve Suriye’nin önemli stratejik bölgelerini işgal etmeye başladığına dikkat çekiyor.

İsrail’in, Suriye’ye düzenlediği bu işgal operasyonunun adını “Başan Oku (Bashan Oku)”[1] olarak açıkladığını hatırlatan Prof. Dr. ERCAN, “Burada şu sorular akıllara gelmektedir. İsrail neden Suriye’nin normalleşme sürecine girdiği bir dönemde saldırılarını yoğunlaştırmıştır? Suriye’de rejim değişikliği ve geçiş süreci, İsrail açısından bir güvenlik tehdidi mi oluşturmaktadır? İsrail’in Suriye’nin askeri altyapısını, limanlarını ve diğer stratejik noktalarını hedef almasının gerekçesi nedir? Ayrıca bu operasyonun “Başan Oku” adıyla tanımlanmasının altında yatan stratejik veya sembolik anlam ne olabilir?” diye soruyor.

İsrail’in Saldırı Düzenlediği Noktalar[2]

Suriye’nin stratejik haritası incelendiğinde, İsrail’in saldırılarının ağırlıklı olarak başkent Şam ve çevresinde yoğunlaştığının görüldüğünü söyleyen (ANKASAM) yazarı Prof. Dr. Murat ERCAN, şöyle devam ediyor:

“İsrail’in hedef aldığı bölgeler arasında yalnızca askeri üsler ve havaalanları değil, aynı zamanda silah üretim tesisleri ve kimyasal silah depolama alanları olduğu iddia edilen noktalar bulunmaktadır. Bunun yanı sıra İsrail’in operasyonları, Rus askeri varlığının önemli ölçüde yoğunlaştığı Tartus ve Lazkiye gibi bölgeleri de kapsayarak Suriye’nin askeri altyapısını zayıflatmayı amaçlamıştır.

Bu saldırılar, Suriye’nin YPG kontrolündeki limanlar ve askeri üsler gibi stratejik bölgelerine yönelmiş ve ülkenin askeri kapasitesini ciddi şekilde sınırlandırmayı hedeflemiştir. Özellikle Suriye donanmasını büyük ölçüde etkisiz hale getirmek, Rus yapımı askeri teçhizatın ve helikopterlerin imha edilmesi ile Suriye’yi savunma yeteneğinden yoksun bırakmak istenmiştir.  İsrail’in bu hamleleri, yalnızca Suriye’nin iç güvenlik ve savunma mekanizmalarını hedef almakla sınırlı kalmayıp aynı zamanda bölgedeki diğer aktörlere yönelik stratejik bir mesaj niteliği taşımaktadır”.

İsrail’in, saldırılarını Suriye’deki silahların radikal grupların kontrolüne geçmesini engellemek olarak gerekçelendirse de bu operasyonların temelinde stratejik genişleme hedeflerinin bulunduğunun gözlemlendiğine vurgu yapan Prof. Dr. Murat ERCAN, “İsrail, Filistin ve Lübnan’da izlediği stratejiye benzer şekilde Suriye’de de jeopolitik çıkarlarını güçlendirmeyi ve toprak kazanımını artırmayı amaçlamaktadır. Bu hedefin en belirgin örneklerinden biri, 1967 Altı Gün Savaşı sırasında işgal edilen Golan Tepeleri’dir. 1981 yılında Golan Tepeleri’nin ilhak edilmesiyle İsrail, bu bölgede askeri varlığını güçlendirmiş ve stratejik derinliğini önemli ölçüde artırmıştır. Golan çevresinde oluşturulan tampon bölgeler, İsrail’in güvenlik politikaları açısından kritik bir rol oynamış ve bölgedeki hâkimiyetini pekiştirmiştir. Bu çerçevede, İsrail’in Suriye’nin kuzeyine yönelik ilerleme girişimlerinin, stratejik önem taşıyan yeni toprakların kontrolünü ele geçirme hedefiyle bağlantılı olduğu ifade edilebilir” değerlendirmesinde bulunuyor.

İsrail’in saldırıları, özellikle Şam, Hama, Humus, Halep gibi büyük şehirler ve çevresinde yoğunlaştığına dikkat çeken Prof. Dr. Murat ERCAN, “Bunun temel nedeni bu şehirlerin Suriye’nin askeri üslerinin, hava savunma sistemlerinin ve mühimmat depolarının bulunduğu stratejik merkezler olmasıdır. İsrail, bu hedefleri vurarak Suriye ordusunun operasyonel kapasitesini zayıflatmayı ve askeri altyapısını etkisiz hale getirmeyi amaçlamaktadır. Şam, ülkenin yönetim merkezi olmasının yanı sıra Suriye rejiminin ana karar alma mekanizmalarına ev sahipliği yapmaktadır. Humus ve Hama, Suriye’nin iç bölgelerinde yer alan önemli lojistik ve askeri geçiş noktalarıdır. Halep ise hem sanayi kenti olarak hem de kuzeydeki askeri hareketliliğin merkezi olması nedeniyle stratejik bir öneme sahiptir. Ayrıca bu bölgeler, İran’ın Suriye içindeki askeri varlığını güçlendirdiği ve Hizbullah’a silah ve lojistik destek sağladığı alanlar olarak öne çıkmaktadır. İsrail, bu tür varlıkların oluşturduğu tehdidi bertaraf etmeyi hedeflemiştir” diyor. (devam edecek)

[1] Süheyla Demir, “İsrail’in Suriye’ye Saldırısının Perde Arkası Ortaya Çıktı! Netanyahu’nun Hayali Suya Düştü”, Youtube, https://www.youtube.com/watch?v=eVyrrShAGcs, (Erişim Tarihi: 13.11.2024).

[2] “İsrail, 2024’te Suriye’deki İran destekli gruplara en az 43 hava saldırısı düzenledi”, Anadolu Haber Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israil-2024te-suriyedeki-iran-destekli-gruplara-en-az-43-hava-saldirisiduzenledi/33272 09, (Erişim Tarihi: 12.11.2024).