SPD Mukayeseli Analiz Raporu Hazırladı : Havza su tahsis planlarında birim su tüketiminin ürettiği ekonomik değerler çok farklı.

Su Politikaları Derneği (SPD) üyesi Müşavir Mühendis-Ekonomist Dr. Süha Satana ve Su Politikaları Uzmanı İnş. Müh. Dursun Yıldız tarafından hazırlanan ön raporda aşağıdaki konulara dikkat çekti:

Yaklaşık 2 ay önce Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ise yayımlanan Batı Akdeniz ve Büyük Menderes Havzalarının Su Tahsisi ve Eylem Planı  Raporları incelendiğinde aynı sektörlerde havzalardaki sektörel su tahsisleri ve hesaplanan ekonomik gelirler arasında büyük farklar olduğu göze çarpmaktadır. Bu ön rapor Batı Akdeniz ve Büyük Menderes Havzalarında tarım ve turizm sektörlerinin su tahsislerinin mukayeseli analizini içermektedir. Havzalar arasında birim su tüketiminin Tarım ve Turizm Sektörlerinde  ürettiği ekonomik değerler çok farklı çıkmıştır. Yayımlanan Su Tahsisi eylem planlarında bu büyük farkın nedeni ile ilgili yeterli  bir açıklama mevcut değildir.

Ön raporda iki havza’nın toplam su potansiyelleri ve bu suların tarım ve turizm sektörlerine tahsislerinden elde edileceği hesaplanan ekonomik gelirler analiz edilmiştir. İki havza arasındaki farklılıklar ele alınmış ve su tüketimi başına yaratılan ekonomik değer için örnek hesaplamalar yapılmıştır.

Batı Akdeniz Havzasında 2025 yılında normal şartlarda tarım için kullanılan 767 milyon m³ suyun ekonomik geliri 6,3 Milyar TL olarak, Büyük Menderes Havzasında normal şartlarda tarım için kullanılan 1,6 milyar m³ suyun ekonomik geliri ise 5 Milyar TL olarak hesaplanmıştır.

Bu durumda, birim su ile Batı Akdeniz Havzasındaki tarımdan  elde edileceği hesaplanan  ekonomik gelir,  Büyük Menderes Havzasındaki gelirin yaklaşık 3 katı olmaktadır. Batı Akdeniz Havzası tarım sektöründe suyu ekonomik olarak 3 kat daha verimli kullanıp yüksek ekonomik gelir elde etmektedir.

Su Tahsis Planlarında havzalar arasında birim su tüketiminin  tarım sektöründe olduğu gibi turizm sektöründe de ürettiği ekonomik değerler çok farklıdır. Örneğin, Büyük Menderes Havzası Su Tahsisi Planı  raporunda  2025 yılında Turizme 1 milyon m³ su tahsis edilmiş ve 1,5 milyar TL ekonomik gelir hesaplanmıştır. Batı Akdeniz Havzası Su Tahsisi Planı Raporunda 2025 yılında Turizme 10 milyon m³ su tahsis edilmiş ve 78 Milyon TL ekonomik gelir hesaplanmıştır.

Büyük Menderes Havzası  turizmde düşük su, yüksek gelir modeli ile öne çıkarken, Batı Akdeniz Havzasında yüksek su, düşük gelir yapısı ile dikkat çekmektedir. Bu durum  iki havza arasında turizm sektörünün su verimliliğinde dramatik bir  fark olduğunu göstermektedir.

Batı Akdeniz ve Büyük Menderes Su Tahsisi Eylem Planı Raporlarında birim su tüketiminin Tarım ve Turizm Sektörlerinde  havzalarda ürettiği ekonomik değerler çok farklı çıkmıştır. Yayımlanan Su Tahsisi Eylem planlarında bu büyük farkın nedeni ile ilgili  yeterli açıklama mevcut değildir.Bu farkın her iki havzada yapılan ekonomik analizlerde kullanılan farklı katsayılardan ileri geldiği düşünülebilir. Ancak yine de turizm potansiyelleri açısından çok farklı özellikler göstermeyen iki havzanın turizmde kullanılacak birim  sudan elde edeceği gelirler arasındaki bu büyük fark dikkat çekmektedir. Bu farkın  nereden kaynaklandığının açıklanması  diğer havza su tahsis planlarının değerlendirilmesinin daha sağlıklı yapılabilmesi açısında da faydalı olacaktır.

***

Yazarlar hakkında

         Dr. Süha SATANA

          Ziraat Yük Müh.

Su sektörü yönetimi (su temini ve atik su, havza yönetimi, sulama, barajlar) konusunda uzmanlaşmış, çok sektörlü proje tasarımı, stratejik, iş ve operasyonel planların hazırlanması, sektör değerlendirmeleri, ekonomik finansal- projelerin mali analizi ve maliyetlendirilmesi üzerine deneyim kazanmıştır. Avrupa, Orta Doğu, Asya ve Afrika’da 40 ülkede 35 yıldan fazla mesleki deneyime ve Türkiye ve ABD’de ekonomi, yönetim bilimi ve istatistik öğretiminde on yıllık akademik deneyime sahiptir. Profesyonel olarak Dr. Satana, su yönetiminin arz ve talep tarafını analitik anlamda vurgulamak ve suya ilişkin çeşitli müdahalelerin altında yatan ekonomik verimliliği irdeleme konularında çeşitli kuruluşlara hizmetler sunmuştur. Bu bağlamda su sektörüne yetkin bir yaklaşım sağlayabilmek ve proje fikirleri sunmaya yardımcı olmak amacıyla su sektörünü hedefleyen müdahalelerin mali ve ekonomik analizi üzerine çalışmalar yapmıştır. Dr. Satana şimdiye kadar IFAD, FAO ve UNDP aracılığıyla BM Sistemi kuruluşlarında hizmetlerde bulunmuştur. Dr. Satana  Türkiye’de ve dünyada  birçok projede danışman ve ekip lideri olarak görev yapmıştır.

***

        Dursun YILDIZ

Araştırmacı Yazar ve Akademisyen, Su Politikaları Derneği Kurucu Üyesi ve Başkanı, Su Politikaları Uzmanı, Akademisyen, İnşaat Mühendisi.

1958 yılında Samsun’da doğdu. İTÜ İnşaat Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Devlet Su İşleri’nde çalışmaya başladı, kurumun çeşitli daire başkanlıklarında yöneticilik yaptı. Bu süre içinde Hollanda’da Uluslararası Hidrolik Enstitüsü’nde 1 yıl lisans sonrası, ABD’de ise 3 aylık uygulama eğitimleri aldı. Daha sonra Hacettepe Üniversitesi Hidropolitik ve Stratejik Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde Su Politikaları alanında Yüksek Lisans çalışmasını tamamladı. Bu arada Ankara Üniversitesi ATAUM’da AB Uzmanlığı ve Uluslararası İlişkiler Uzmanlık diploma eğitimlerini de tamamladı. Yıldız DSİ’de çalıştığı süre boyunca üniversitelerde de ders verdi.

Su ve Toprak Yönetimi, Su Güvenliği, Su Sorunları, Orta Asya Suları, Orta Doğu Suları, Su Savaşları gibi konularda 15 adet kitabı ve çok sayıda rapor ve uluslararası dergilerde yayınlanmış makalesi var. TEMA Bilim Kurulu üyesi olan Yıldız, Uluslararası Su Yönetimi ve Diplomasisi dergisinin editörlüğünü yapıyor ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nün Uluslararası Su Kaynakları Bölümü’nde Su Politikaları dersi veriyor.