Rusya, Sovyetler Birliği sonrası nerelerde savaştı, hangi bölgeleri ilhak etti?

Kremlin, Ukrayna’nın Rus işgali altındaki Donetsk, Luhansk, Herson ve Zaporijya bölgelerinde yapılan referandum sonucuna göre bu 4 bölgeyi Rusya’ya bağladı. Putin, 30 Eylül günü düzenlenen ilhak töreninde “Rusya’nın yeni 4 bölgesi daha oldu” dedi.

TÜRKUAZ Uluslararası Haber Ajansı (TÜHA)’nın ‘EuroNews’den aktardığı Gizem SADE’nin haberine göre, Rusya’ya katılmak için “evet” kararının çıktığı referandumlar, uluslararası toplum tarafından “ilhak referandumları” olarak adlandırılıyor.

Bu, Rusya’nın Sovyetler Birliği’nin 1991 yılında dağılması sonrası aldığı ilk ilhak kararı değil.

Sovyetler Birliği’nin çöküşü geride çok sayıda dondurulmuş ihtilaf ve çatışma bölgesi bıraktı.

Kırım’ın İlhakı

Ukrayna’yı işgale giden süreçte Rusya ilk olarak Kırım’ı ilhak etti.

2014 yılı Mart ayına kadar Kırım, Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlığını ilan eden Ukrayna’ya bağlı özerk bir bölgeydi.

Ukrayna’da yaşanan “Turuncu Devrim” ve sonrasında iktidarların Batı ile yakınlaşma adımları Rusya’yı Kırım’a karşı harekete geçirdi.

Rusya 2014 yılında, kendisine ait büyük bir donanma üssünün bulunduğu Kırım’ın Rusya’ya bağlanmasını istedi. Rusya’nın baskıları sonucu Kırım Özerk Cumhuriyeti Parlamentosu Kırım’ın Rusya’ya bağlanması için referandum kararı almak zorunda kaldı.

Rusya yanlısı eli silahlı “yeşil adamların” gölgesinde 16 Mart’ta gerçekleştirilen referandumdan Kırım’ın Rusya’ya bağlanması kararı çıktı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 21 Mart’ta Kremlin Sarayı’nda düzenlenen törenle “Kırım ve Sivastopol’ün Rusya’ya bağlanmasını ve yeni federal bölgeler oluşturulmasını” öngören yasayı imzalayarak Kırım’ın ilhakını tamamladı.

Kırım’ın ilhakı Ukrayna’nın doğusunda Rusya sınırındaki, bugün referandum sonucu Rusya’ya bağlanacağı açıklanan Donetsk ve Luhansk’tan oluşan Donbas bölgesinde Rusya yanlısı ayrılıkçı hareketleri tetikledi.

Bu bölgede Rusya tarafından desteklenen ayrılıkçılar ve Ukrayna ordusu arasındaki savaş, 2022 Şubat’ında Putin’in hem Luhansk hem de Donetsk Halk Cumhuriyetlerini tanımasıyla boyut değiştirdi.

Güney Osetya Savaşı

Gürcistan, Sovyetlerin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan devletlerden bir diğeri. Gürcistan’ın bağımsızlığı sonrası, Sovyetler Birliği döneminde özerk yönetimler olan Abhazya ve Güney Osetya’nın Gürcistan’a bağlanması sancılı bir süreç başlattı.

Gürcistan’da Sovyetler Birliği’nin dağılmasını takip eden yıllarda Rusya tarafından desteklenen ayrılıkçılarla Gürcüler arasındaki çatışmalar zamanla bir iç savaşa dönüştü. Gürcistan bu savaşta Abhazya ve Güney Osetya’da fiili egemenliğini kaybetti. İç savaş, Rusya’nın girişimiyle yapılan ateşkes anlaşmasıyla sona erdi.

Abhazya ve Güney Osetya “donmuş çatışma bölgeleri” olarak kalırken Gürcistan 2003 yılında yapılan “Gül Devrimi” ile Batı’ya yönelen bir dış politika izlemeye başladı.

Gürcistan’ın AB ile iyice yakınlaşması ve NATO’ya üyelik sinyalleri Rusya’nın Güney Osetya bölgesinde nüfuzunu korumaya yönelik adımlar atmasına sebebiyet verdi.

Öte yandan Gürcistan’ın Güney Osetya’yı kontrolü altına alma çabaları Güney Osetyalılar tarafından 2006’da düzenlenen bir referandumda reddedildi.

2008 yılına gelindiğinde Gürcü birlikleri ile Rus yanlısı ayrılıkçı gruplar arasında çatışmalar başladı. Rusya, ağustos ayında Gürcistan ordusu tarafından Güney Osetya’ya karşı başlatılan kara ve hava harekatına kayıtsız kalmayarak Gürcü birliklerini Güney Osetya’dan çıkardı.

Rusya’nın askeri mühalesi bununla sınırlı kalmadı. Rus orduları Tiflis’e kadar ilerledi. Rusya ile Gürcistan arasında giderek büyüyen savaş günler sonra bir ateşkes anlaşmasıyla sona erdi.

Rusya, Abhazya ve Güney Osetya bölgelerinin bağımsızlığını tanıdı.

Transdinyester bölgesinin Moldova’dan bağımsızlığını ilan etmesi

Sovyet hakimiyetinden sonra bağımsızlığını kazanan bir diğer ülke olan Moldova’da da diğerleriyle benzer bir senaryo yaşandı.

Moldova, Gürcistan ve Ukrayna’da olduğu gibi yüzünü Batı’ya dönmeye karar verdi. Rus kimliği yerine Rumen kimliğine yönelmeye başladı.

Kremlin, hem bölgedeki etkinliğini korumak hem de Moldova’ya gözdağı vermek için Transdinyester bölgesindeki ayrılıkçı hareketlere destek verdi.

Moldava SSCB’den bağımsızlığını kazanmadan önce, 1990 Ağustos’unda “Transdinyester Moldova Cumhuriyeti’nin” ilan edilmesi, Moldova güçleri ve ayrılıkçılar arasında uzun süren çatışmalara neden oldu. Temmuz 1992’de ateşkes anlaşması imzalandı ve bölge “donmuş çatışma bölgesi” olarak kaldı.

Rusya, 2003 yılında Moldova’yı Transdinyester ve Gagavuzya olmak üzere federal devletlere ayıran Kozak Planı ile bir barış anlaşması önerdi ancak bu öneri Kişinev yönetimi tarafından içişlerine doğrudan müdahale yolunu açacağı düşüncesiyle reddedildi.

Transdinyester bugün hâlâ Birleşmiş Milletler üyesi hiçbir ülke tarafından tanınmayan, tek taraflı bağımsızlığını ilan etmiş bir bölge.

Çeçenistan savaşları

Bugün Çeçenistan lideri Ramazan Kadirov ve Çeçen ordusu Ukrayna’daki savaşta Rusya’nın yanında yer alıyor. Kadirov ve askerlerinin Putin’e olan desteği, Rusya’nın Çeçenistan’daki ikinci savaşta kazandığı zaferle doğrudan bağlantılı. Kadirov, Rusya tarafından Çeçenistan’da kurulan “kukla” rejiminin bir parçası olarak görülüyor.

Sovyetler Birliği’nin tarihin sayfalarına gömülmesinin ardından Çeçenistan’da Eski Sovyet Generali Cevher Dudayev önderliğinde Çeçen İçkerya Cumhuriyeti ilan edildi.

1994 yılına gelindiğinde Rusya, Çeçenistan üzerinde kontrol sağlamak için harekat başlattı. 2 yıl süren savaşta Çeçenistan “cihat” ilan etti. Rusya askeri ve teknik üstünlüğüne rağmen Çeçenlerin gerilla savaşının sonucunda yenilgiye uğradı.

1996’da fiili bağımsızlığını kazanan Çeçenistan’da Uluslararası İslami Barışı Koruma Tugayı adlı örgütün Dağıstan’ı işgal girişimi sonrası, Rus ordusu 1999’da Çeçenistan’a girdi. İkinci Çeçenistan savaşı Rusya’nın zaferiyle sonuçlanırken Rusya, Çeçenistan’ın “yabancı savaşçılardan” temizlendiğini açıkladı. Çeçenistan bugün Rusya’ya bağlı federal bir cumhuriyet.

Gazeteci * Gizem SADE

[UHA Haber Ajansı, o1 Ekim  2022]