13 yıl önce hayatımıza girdi. Kısa zamanda yatırımcı 
sayısı milyonları aştı. Kripto paralar, kimileri için yüksek kazanç sağlayan bir yatırım aracı oldu. Kimileri için de kabus…
Otoriteye bağlı olmayan paralar zamanla çeşitlendi. Yatırımcıların iştahı giderek kabardı. Spekülatif varlıkların kısa zamanda değer kazanıp-kaybetmesi endişeleri arttırdı. Amerikan Merkez Bankası’nın sıkılaşma politikası da kripto varlıkları vurdu. Jeopolitik endişeler ve küresel risklerin etkisi olumsuz oldu.
Günümüzün popüler yatırım aracı kripto paradaki deprem sürüyor. Bitcoin, aralık 2020’den bu yana en düşük seviyeyi görerek, 20 bin doların altına geriledi. Ethereum ise bin doların altını gördü. Bu düşüşü beklemeyen milyonlarca yatırımcı da şokta.
10 Kasım 2021’de 69 bin dolara yükselerek tarihinin en yüksek seviyesine çıkan Bitcoin, 7 ay sonra 17 bin 600 dolarla çöküşe geçti.
“Kripto paralar hızlı koştu”
Beykent Üniversitesi Rektörü Murat Ferman, “Kripto paralar hızlı koştu. Bu koşuya katılanlara keyifli anlar yaşattı. Sanal alemde de olsa ki zaten kendisi de sanal dijital ortamda büyük kazançlar sağladı. Ama netice itibariyle artık daha gerçekçi bir perspektiften değerlendirme zamanının geldiği konusunda herhalde hiç şüphe yok” dedi.
Milyonlarca yatırımcısı olan kripto paraların güncel piyasa büyüklüğü yaklaşık 900 milyar dolar. Ancak son iki ayda yaşadığı sert düşüşle bu ekosistem 1 trilyon dolar geriledi. Kripto para piyasasında ilk 10’da olan Luna’nın sıfırlanmasıyla milyonlarca insan, milyarlarca dolar para kaybetti.
Kimileri maliyetini düşürmek istedi. Fiyatı düştükçe kripto paralardan portföylerine ekledi. Ancak bu sadece zararı arttırdı. Piyasanın yönü hep aşağı yönlü olunca kripto varlıklar bir kez daha sorgulandı.
“Kripto paralarda balayı bitmiştir”
Ferman, “Kripto paralarda belki o heyecan o böyle tezahürat ve böyle bilinçsiz herkesin buna katılma meselesi bitince herkes şöyle bir oturup bakacak, değerlendirecek ve sihirli çözüm, tartışılmaz güvenli liman, bir koy 10 al, bir gece yat ertesi sabah milyoner kalk gibi birtakım boş hayal ve arkası kuvvetli olmayan beklentilerin yeniden ayaklarının suya erdirilmesi gerektiğine dair bir belki yeni bir sayfa olarak düşünmekte fayda var. Kripto paralar varlıklarını sürdürecek. Ama şekil değiştirecekler. Ve zaaflarıyla ve kuvvetli yönleriyle birlikte değerlendirilmeye başlayacaklar. Yani kripto paralarda balayı bitmiştir” bilgisini verdi.
“Yatırım yapanların kaybettikleri tek şey paraları değil”
Kripto paraya yatırım yapanların kaybettikleri tek şey paraları değil. Ekonomik mağduriyetin yanı sıra psikolojik etkileri de yadsınamayacak derecede fazla. Özellikle son iki ayda yaşanan düşüş ve kaybedilen miktarlar kişilerde psikolojik tahribata neden olabiliyor.
Kayıplara rağmen kimi yatırımcılar kriptodan vazgeçmiyor. Yüksek kazanç beklentisi birinci sebep. Ancak kripto varlıklarda yönün ne olacağı net değil.
Sağlık Bilimleri Üniversitesi Prof. Dr. Ramazan Konan, “Bu tip ortamda kişi spekülatif bir beklenti içerisinde. Kripto paradaki yatırımını altına çevirse ya da başka bir hisse senedine çevirse onun hayalindeki yatırıma ulaşma ihtimali yok. O yüzden orada kalmaya devam ediyor. Çünkü beklenti çok büyük” diye konuştu.
Araba yada ev satıp kripto varlıklara yatıranlar oldu. Kimileri yakınlarının parasını da sanal dünyaya kaydırdı. Kazançlar arttıkça yatırım daha da arttı. Sonuç ise şimdilik hüsran…
“Geleceğin teknolojilerinin kriptoda olduğunu düşünüyorum”
Son dönemde kaybı çok fazla olan Kripto para yatırımcısı, şu ifadelere yer verdi:
“Yaklaşık 700 bin liraya yakın bir kayıp var. Sonuçta kayıp. Ben o parayı kazanmışım benim param yani öyle söyleyeyim. Böyle bir kaybımız var. Son iki aylık dönemde son kripto çöküşünden dolayı benim için gelecek kriptodur. Yani ben teknolojiye yatırım yaparım. Ve öyle düşünüyorum yani geleceğin teknolojilerinin kriptoda olduğunu düşünüyorum. Bu yüzden de her zaman yapmaya da devam edeceğim. Yok olana kadar.. Tabii ki psikolojik olarak çok etkiliyor. Ben gece saat 2’de 3’de kalkıp kontrol ettiğimi biliyorum. Son dönemde bu beni bayağı üzdü. Yakın dönemde özellikle son dönemde saç dökülmesi falan oluşturmaya başladı psikolojik olarak. Bayağı bir olumsuz etkiledi açıkçası.”
“Kriptodan çok kolay vazgeçebilecekleri bir noktada değiller”
Kripto paraya yatırım yapanların yaş ortalaması düşük. Kazanç beklentisi ise olağan yatırımlardan daha yüksek. Peki kripto para bağımlılık mı? Yatırımcılar neden vazgeçemiyor?
Prof. Dr. Konan, “Bunda hayatlarının tamamen değişmesi de var. Dolayısıyla bu hayalden vazgeçmeleri buraya ne kadar yatırım yaptıklarıyla alakalı. Yatırımdan kastettiğim para değil. Duygusal olarak düşünün davranış olarak düşünün sosyal olarak düşünün. Hayatlarına ne kadar yatırım yapıyorlar ve bu yatırımı yaparak neler kazanacaklarını düşünüyorlar. O ne kadar derinse o kadar da ona bağımlı olmaları çok normal. Çok kolay vazgeçebilecekleri bir noktada değiller” dedi.
Kripto varlıklar daha uzun süre gündemde olacak. Zarar eden yatırımcılar maliyetlerini çıkarabilecek mi? Onu da zaman gösterecek.
***
Yazar Hakkında
Deniz İyidoğan, 1989’da İstanbul’da doğdu. Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü mezunu. İş hayatına 2008’de Sabah Gazetesi’nde başladı. 2014 yılına kadar foto muhabiri ve muhabir olarak görev yaptı. Ekim 2020’den beri TRT Haber için çalışıyor.
[UHA Haber Ajansı, 31 Temmuz 2022]
