Uluslararası Haber Ajansı (UHA)’nın ‘evrimagaci.org’dan aktardığı haberine göre, Bitirilen bir projenin üyelerinden geriye bakıp süreç hakkında konuşmalarını isterseniz, her üyeden farklı bir hikaye dinlersiniz.
Üyeler, olaylara yalnızca farklı açılardan yaklaşmakla kalmayıp, esas fikirleri kimin ortaya attığı, bir müşteriyle iş sırasında kimin günü kurtardığı ya da buluşma ve tartışmaların gerçekleşip gerçekleşmediği gibi bazı anahtar noktaları da farklı hatırlayabilirler. Peki, bu anlatımlar birbirinden neden bu kadar farklı?
Benmerkezcilik ve Kendine Hizmet Eden Yanlılık
İnsanlar, geçmişte yaşanan olayları doğru hatırlasalar bile, anlatımlarında belirli farklılıklar olacaktır. Mesela insanlar, bir projeye bulundukları katkıları deneyimlerken, diğerlerinin katkılarının çoğunu yalnızca duyarlar. Sonuç olarak, hafızalarında en belirgin şekilde yer edinmelerinden dolayı, kendi katkılarını vurgulama eğiliminde olurlar.
Ayrıca, başkalarının katkılarının farkında olduğunuz zaman bile, kendinizi hayat hikayenizin kahramanı olarak çizme eğiliminiz olur. Yani, kendi yaptıklarınızı en cömert şekilde yorumlayarak, başkalarının hakkına bile girebilirsiniz. Bu yorumlamaların çoğu, olayların ilk deneyimlendiği anda gerçekleşir ve dolayısıyla olay hafızasına işlenirler.
Şema Sürümlü Hafıza
Belleğin temel işlevinin, belirli bir durumda ihtiyaç duyabileceğiniz bilgileri size sağlamak olduğunu hatırlamak önemlidir. Geçmişte yaşanan olayların doğru anlatımlarına modern toplum tarafından değer verilse de, bu, hafızanın yapmak için evrimleştiği temel şey değildir. Karmaşık bir olayda ne olacağını tahmin edebilmek için, hafızanızda deneyimleme ihtimaliniz olan olayları ve bunların gerçekleşme nedenlerini tahmin etmenize yardımcı olan ve şemalar olarak adlandırılan yapılara sahipsiniz. Örneğin, doktora gittiğinizde, muhtemelen girişinizi ön masada yapıp, bekleme odasında bekleyip, muayene odasına çağırılıp önce hemşire sonra da doktorla görüşür, sonra da gerekli ücreti ödeyip gidersiniz. Eğer girişinizi yapamazsanız, ofise çağırılmayacağınızı, çünkü orada olduğunuzu kimsenin bilmeyeceğini de bilirsiniz.
Bu tür şemalar, her ne kadar gerçekleşebilecek olayları tahmin etme konusunda önemli olsa da, hafızanıza etki ederler. Bekleme odasındaki belirli bir dergiyi hangi ziyaret sırasında okuduğunuzu unutabilirsiniz. Genelde her ziyaretinizin sonunda bunu yaptığınız için, izlem ziyaretiniz için randevu almadığınız halde, aldığınızı düşünebilirsiniz.
İş yerinde yaptığınız birçok şey için de şemalarınız mevcut. Geçmişi düşündüğünüzde, bu şemaları hafızanızı yapılandırmak için kullanabilirsiniz, bu da sizin olayların sırasını veya temel bir fikrin ortaya atıldığı bir buluşmayı yanlış hatırlamanıza neden olabilir. Sırf proje liderinin çalışmayı ilerletmesi beklendiğinden, belirli bir fikir için fikrin sahibini değil, proje liderini takdir edebilirsiniz. Projelerin nasıl yürüdüğüyle ilgili genel şemanıza uymayan bazı temel detayları da unutabilirsiniz.
Hafıza İhlalleri
Hafıza, aynı zamanda dinamik bir şeydir. Geçmiş bir olayın yalnızca “şipşak fotoğrafını” çekip periyodik olarak ona bakmak için çıkarmazsınız. Bir olayı her düşündüğünüzde, o olayla ilgili hafızanızı da etkileyebilirsiniz. Bir olaydan sonra duyduğunuz şeyler, olayla ilgili görsel anılarınızla karışabilir. Yani, yeni deneyimler hafızaya girerek onun bir parçası olabilir.
Yine de, geçmişle ilgili hafızanızın bu kadar esnek olması garip görünebilir. Genel olarak, yeni durumlarda ne tür tepkiler vereceğinizi bilmek istersiniz. Peki ya sıradan bir durumu düşünürsek? Patronunuz üzerinde çalışmanız için bir proje planlıyor. Sizden istenenlerin bir kısmı anlaşılır, fakat bazı konularda kafanız karıştı. Meslektaşlarınızla konuştuktan sonra, ne yapmanız gerektiğini daha iyi anladınız. Hafızanızın, kafa karışıklığınızın bir kaydını içermesi garip olurdu. Genelde size verilen görevle ilgili mevcut anlayışınızı ve sizden ne yapmanız istendiğini hatırlamayı tercih edersiniz. Bu, olayların çarpıtılmış şekilde hatırlanmasını sağlayacaktır, fakat projeyi tamamlamak için ideal bir zihniyete sahip olmanızı sağlayacaktır.
Sonuç
Tüm bunları dikkate aldığımızda, hafızanızın geçmişte olan olayları doğru yansıtmamasının genellikle iyi bir şey olduğunu fark edebilirsiniz – bir olay hakkında onu deneyimleyen insan sayısı kadar farklı anılara sahip olmak sinir bozucu olsa bile.
[UHA Haber Ajansı, 15 Mayıs 2022]
