ABD Dışişleri Bakanı Rubio’nun Suriye’de ‘iç savaş’ uyarısı ne anlama geliyor?

Rubio, ABD Başkanı Donald Trump’ın Suriye’ye yönelik yaprırımları kaldırma ve Şam hükümetiyle doğrudan muhatap olma kararını savundu.

Suriyeli yetkililerden henüz bir açıklama gelmedi.

Peki Rubio’nun açıklamaları ne anlama geliyor? BBC Türkçe bunu uzmanlara sordu.

‘İç savaş’ uyarısı ne anlama geliyor?

ABD Başkanı Trump, 13 Mayıs’ta gittiği Suudi Arabistan ziyareti sırasında, Suriye’ye yönelik yaptırımları kaldırma kararı verdiğini açıkladı.

Trump, 14 Mayıs’ta Ahmed Şara ile yüzyüze görüştü. Trump, Şara’nın “dağılmış Suriye’yi yeniden ayağa kaldırma şansı” olduğunu söyledi.

BBC Türkçe‘ye konuşan ve Londra Üniversitesi’ne bağlı Ekonomi ve Siyasal Bilimler Fakültesi’nde (LSE) Çatışma ve Sivil Toplum Araştırma Birimi’nde Suriye programını yöneten Dr. Rim Turkmani, Rubio’nun senatoyu ikna etmek için “uç örnekleri kullandığı” görüşünde.

“Kongre’ye halen ABD ve BM’nin terör örgütü listesinde olan Şara’nın Trump ile görüşmesini ve hatta yaptırımları kaldırarak onu güçlendirecek adımlar atmasını meşrulaştırması gerekiyordu.”

Turkmani’nin görüşü,”iç savaş” değerlendirmesinin, yaptırımların kaldırılması ve Suriye’de yönetimle doğrudan muhatap olma kararı verilmeden önce yapıldığı yönünde:

“Bence, ‘Eğer müdahale etmeseydik, birkaç hafta içinde çöküşün eşiğine gelecekti’ demek istedi. Çöküş olasılığının hala olduğunu, ancak müdahaleyle asgariye indirdiklerini söyledi. Suriye’deki güvenlik ve istikrarı da Orta Doğu’nun istikrarı ile ilişkilendirdi.”

BBC Türkçe‘nin sorularını yanıtlayan Kings College London Uluslararası Radikalleşme Çalışmaları Merkezi uzmanlarından Broderick McDonald da Rubio’nun iç savaş değerlendirmesi için “kısmen abartılı” yorumunu yapıyor ve bunu “meslektaşlarını yaptırımların kaldırılmasının aciliyetine ikna etmeye yardımcı olmak için kullandığını” söylüyor.

McDonald’a göre Ahmed Şara’nın genişleyen kontrolü göz önüne alındığında ülkenin sadece birkaç hafta içinde topyekun bir iç savaşa sürüklenmesi “pek olası” değil.

Buna karşın, Suriye’nin hem insani yardıma hem de yaptırımların kaldırılmasına şiddetle ihtiyacı olduğunu belirtiyor.

ABD Dışişleri Bakanı, yaptırımları kaldırmaktaki temel motivasyonlarının ülkeye yardım girişine izin vermek olduğunu söyledi.

“Bölgedeki ülkeler yardım götürmek istiyorlar, onlara yardım etmek istiyorlar ama yapamıyorlar çünkü yaptırımlarımızdan korkuyorlar” dedi.

Rubio, yaptırımların kalkmasının Suriye’ye yabancı yatırımın önünü açacağı öngörüsünde bulundu.

LSE’den Turkmani, “‘Bu adımları atarak komşu ülkenin (Türkiye) Suriye başkanıyla birlikte çalışarak ülkeyi kontrol altında tutmasının önünü açtık’ demek istedi” yorumunda bulunuyor.

Rubio, konuşmasında “Geçmişe bakarsanız Suriye istikrarsızlaştığında bütün bölgenin istikrarsızlaştığını görürsünüz” dedi ve “Arap Baharı” olarak anılan ayaklanmaların ülkede başladığını hatırlattı.

Buna ek olarak Suriye’de olanların Lübnan’ın da etkileyeceğini ve iki ülkenin istikrara kavuşmasının barış ve güvenlik açısında “muazzam fırsatlara” kapı aralayacağını söyledi.

Reuters: ‘Ankara büyükelçisine Suriye özel temsilcisi görevi’

Türkiye’deki ABD büyükelçilik personelinin Suriye’deki yerel yetkililerle birlikte çalışarak ne tür bir yardıma ihtiyaç duyduklarını belirleyeceklerini de söyledi.

Reuters haber ajansının konuya yakın kaynaklara dayandırdığı 21 Mayıs tarihli haberine göre ABD Ankara büyükelçisi Thomas Barrack’ı Suriye özel temsilcisi olarak görevlendirecek.

Barrack, 20 Mayıs’ta Washington’da yapılan Türkiye-Suriye çalışma grubu toplantılarına katılmıştı.

Konuyla ilgili ABD ya da Türkiye’den resmi bir açıklama gelmedi.

Suriye’de Esad’ı deviren HTŞ örgütünün lideri olarak görev yapan ve geçiş yönetiminin başına geçen Ahmed Şara, 2016’da cihatçı El-Kaide’den ayrılmıştı ve birçok ülkenin terör listesine eklenmişti.

Rubio, geçiş yönetiminin geçmişlerinin FBI tarafından henüz onaylanmadığını söyledi.

Rubio neden azınlıklardan söz etti?

ABD, Esad yönetimi döneminde 13 yıl süren iç savaş sırasında Suriye’ye yaptırım uygulamıştı. İç savaşta 600 binden fazla kişi öldü, 12 milyon kişi yerinden edildi.

ABD Dışişleri Bakanlığı yaptırımların kaldırılması için dini ve etnik azınlıkların korunması dahil bazı koşulların sağlanmasını istiyordu.

Suriye’de geçiş yönetimi lideri Ahmed Şara, bu konuda güvence verse de, ülkede yakın zamanda birçok can kaybına yol açan mezhepsel çatışmalar yaşandı.

Mart ayında Suriye’deki Alevi azınlığa yönelik infazlarda ve Mayıs ayında Dürzilerle yönetime sadık güçler arasındaki çatışmalarda yüzlerce kişinin öldürüldüğü bildirildi.

Marco Rubio, 20 Mayıs’ta Senato Dış İlişkiler Komitesi’ndeki konuşmasında “Onlarla etkileşim içinde olmamız işe yarayabilir, yaramayabilir de. Eğer olmazsak işe yaramayacağı kesin” dedi.

Rubio, iç savaş değerlendirmesinin ardından, “İyi haber, Suriye’de bir ulusal kimliğin olması” dedi.

Ülkede Kürtlerden Alevilere ve Dürzilere bütün kesimlerin, Esad onları kışkırtana kadar barış içinde yaşadığını söyledi.

“Ülke içinde derin güvensizlikle mücadele ediyorlar çünkü Esad bilerek bu grupları birbirine karşı kışkırttı” ifadesini kullandı.

LSE’den Dr. Turkmani ülke içindeki ayrışmaların iç çatışma riskini canlı tuttuğu yorumunda bulunuyor:

Şera yönetiminin “söylem olarak geçmişteki mezhepçi söylemlere göre iyileşmeler” sağladığını ancak “devletin bazı kurumlarının özellikle de güvenlik güçlerinin inşasında Sünni Müslümanlara öncelik verilmesinin, mezhepçilik” olarak tanımlanabileceğini söylüyor.

Dr. Turkmani’ye göre “Sivil çatışma ve savaş riski hala mevcut ve bunlardan sakınmak için yalnız ekonomik müdahaleler değil, anlamlı ulusal diyalog da kilit rol oynuyor”.

‘Ekonomik istikrarsızlık çatışma riskini güçlendiriyor’

Londra’daki King’s College’dan Broderick McDonald ise Esad’ın devrilmesinden bu yana devam eden çatışmalarda, ülkede ekonomik istikrarın olmamasının da etkili olduğunu söylüyor.

“Ekonomik istikrarın eksikliği, çatışma sonrası ülkelerde genellikle şiddet dalgasının yayılmasına katkıda bulunur. Esad’ın devrilmesinden bu yana Suriye’nin güneyinde ve kıyı kesiminde ve doğudaki Kürt silahlı gruplarıyla artık kısmen çözülmüş gerginlikler gözlemledik” diyor.

Buna ek olarak, HTŞ ve bağlı gruplardaki bazı muhafazakarların ve yabancı savaşçıların ülkede dini uygulamalar konusunda ihanete uğramış hissettiklerini ve Şara yönetiminden giderek daha fazla memnuniyetsizlik duyduklarını belirtiyor.

McDonald, buna örnek olarak, IŞİD’in Şara’yı sert bir şekilde eleştirip gerginlikleri “fırsata çevirmeye çalışmasını” ve geçen hafta muhafazakarların ve yabancı savaşçıların ilk kez IŞİD’e katılması çağrısında bulunmasını veriyor.

“Geçiş yönetimi bu devam eden zorluklardan bazılarını kısmen ele almaya başlamış olsa da, daha fazla ekonomik istikrar olmadan, topyekun iç savaş seviyesine ulaşmasa da daha fazla çatışma riski var” diyor ve ekliyor:

“Yaptırımların kaldırılması ve ekonomik yardımın acilen ulaştırılması, ülkeyi istikrara kavuşturmaya yardımcı olmak için kritik öneme sahip.”