Prof. Dr. Mehmet Yüce: “Sayın İlham Aliyev’in Kazakistan ziyareti, Orta Asya jeopolitiğinde yeni “Türk ekseni”nin oluşum aşamasını göstermektedir”

Gazeteci-Yazar* Söhrab İsmayıl

BAKÜ, 24 EKİM 2025 –

“Son yıllarda Avrasya coğrafyasında yaşanan jeopolitik dönüşümler, Türk dünyası ülkelerinin dış politika önceliklerini yeniden şekillendirmiştir. Küresel güç rekabetinin (Rusya, Çin, ABD) gölgesinde kalan Orta Asya ve Kafkasya, bugün kendi içsel dinamikleriyle yeni bir bölgesel kimlik inşa etme arayışındadır. Bu bağlamda Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev‘in Kazakistan’a gerçekleştirdiği devlet ziyareti, yalnızca diplomatik bir temas değil, Türk dünyasının geleceğine yönelik stratejik bir adım niteliğinde olduğunu görmek gerekir. Ziyaretin zamanlaması, sembolik dili ve imzalanan protokoller, Azerbaycan-Kazakistan ilişkilerinin geleneksel dostluk düzeyini aşarak “kurumsallaşmış stratejik ortaklık” zeminine taşındığını göstermektedir.”

Bu sözleri Oxu.Az‘a Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Kazakistan’a gerçekleştirdiği devlet ziyaretinin önemi hakkında konuşan Türkiye’nin Bursa Uludağ Universitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Yüce dedi.

Yüce, ziyaret zamanı karşılıklı yapılan jestlerin ve gösterilen saygının onun tarihi nitelik taşıdığının göstergesi olduğunu vurguladı:

“Sayın İlham Aliyev’in Astan’ya varışı, klasik protokol sınırlarını aşan bir karşılamayla gerçekleşmiştir. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in İlham Aliyev’i havalanında karşılaması ziyaretin sıradan bir diplomatik temasın ötesine geçtiğini göstermektedir. Tokayev’in konuşmalarında sıkça kullandığı “kardeş devlet” ve “ortak tarih” vurguları, iki ülke ilişkilerini Türk dünyasının bütünleşme idealiyle bağlantılandıran sembolik derinlik kazandırdı. Böylece diplomatik jestler, Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) söylemsel zeminiyle uyumlu bir kültürel-diplomatik kimlik inşasına hizmet etmiştir.”

Prof.Dr. Mehmet Yüce, ziyaret zamanı ulaşım ve iletişim koridorları ile ilgili verilen mesajların jeostratejik önem taşıdığını vurguladı:

Ziyaretin en dikkat çekici gündem başlıklarından biri, Trans-Hazar Uluslararası Taşımacılık Koridoru (Orta Koridor) oldu. Çin’den Avrupa’ya uzanan bu hat, Rusya ve İran’ı by-pass eden bir alternatif ticaret güzergahı olarak değerlendirilmektedir. Azerbaycan ve Kazakistan, bu hattın iki kilit noktasını temsil etmektedir: Kazakistan Orta Asya’nın çıkış kapısı, Azerbaycan ise Hazar geçişi ve Kafkasya bağlantısı açısından stratejik bir liman ülkesidir. Ziyaret kapsamında imzalanan mutabakatlar, bu koridorun kapasitesinin artırılmasını, gümrük işlemlerinin dijitalleştirilmesini ve taşımacılık altyapısının modernizasyonunu öngörmektedir. Aliyev’in konuşmasında Orta Koridor’un yeni bir hattını oluşturan TRIPP (Trump’ın Uluslararası Barış ve Refah Rotası) projesne değinerek, Zengezur üzerinden yılda 15 milyon ton kapasiteye sahip modern bir kargo hattı öngörüldüğünü belirterek bu koridorun Asya ile Avrupa arasındaki taşımacılık hacminin artmasının yanı sıra, bölgedeki lojistik merkezlerin kabul ve sevkiyat kapasitesini de önemli ölçüde genişletiği hususuna vurgu yapması iki kardeş ülkenin bu alanda yapacakları ortak yatırımlara işaret etmektedir. Bu gelişme, sadece ekonomik değil, aynı zamanda jeostratejik bir mesaj taşımaktadır. Türk dünyası ülkeleri, küresel tedarik zincirlerinde “ara bağlantı” olmaktan çıkarak “bağımsız ticaret ekseni” oluşturma çabasındadır.

Akademisyen, ziyaret zamanı İlham Aliyev ve Kasım Cömerd Tokayev’in ikili ilişkiler bağlamında karşıya yeni ekonomik hedefler koyduğunu dedi:

“Ziyarette enerji, dijitalleşme ve yatırım alanlarını kapsayan bir dizi belge imzalanmıştır. Taraflar, ticaret hacmini kısa vadede 1 milyar ABD doları seviyesine çıkarma hedefi açıklandı. Enerji alanında, Kazakistan’ın zengin petrol ve uranyum kaynaklarıyla Azerbaycan’ın enerji transfer tecrübesi arasında sinerji oluşturulması hedeflenmektedir. Ayrıca Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı üzerinden Kazak petrolünün taşınması ve yeni enerji projelerinin finansmanına dair görüşmeler gerçekleştirildi. Dijital altyapı ve gümrük işlemlerinde ortak dijital platformların geliştirilmesi, Orta Koridor’un verimliliğini artıracak tamamlayıcı bir adım olarak değerlendirilmektedir.

Diğer taraftan Azerbaycan ve Kazakistan liderleri, son görüşmelerinde iki ülke arasında sanayi, enerji, ulaştırma ve dijitalleşme alanlarında kapsamlı iş birliği kararı aldılar. Ortak trafo üretimi, gemi inşası, altyapı yatırımları ve konut projeleri planlanırken, Kazakistan-Azerbaycan Doğrudan Yatırım Fonu’nun etkinleştirilmesi ve iş çevreleri arasındaki temasların artırılması kararlaştırıldı. Trans-Hazar Uluslararası Taşımacılık Koridoru’nun kapasitesinin artırılması, yeni liman ve feribot sistemlerinin kurulması hedefleniyor. Enerji alanında Kazak petrolünün Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı üzerinden taşınması, yeşil enerji ve deniz altı elektrik kablosu projeleri öne çıkarken; bilgi teknolojileri ve yapay zeka temelli iş birlikleriyle Hazar Denizi altına fiber optik iletişim hattı döşenmesi sürecinin hızlandırılması karara bağlandı. Bu gelişmeler, Türk dünyasında ekonomik ve teknolojik entegrasyonun yeni bir aşamasına geçildiğini göstermektedir.”

Akademisyen, son ziyaretin kültürel alanda da iş birliğine kendi olumlu etkisini göstereceğini dedi:

“Ziyaret, yalnızca ekonomik veya stratejik düzeyde değil, kültürel diplomasi bakımından da dikkat çekicidir. Taraflar, eğitim ve bilim alanlarında ortak projeler yürütme; öğrenci değişim programlarını genişletme ve Türk Akademisi bünyesinde ortak araştırma merkezleri kurma konularında mutabakata vardılar. Bu bağlamda İlham Aliyev’in “Kazakistan-Azerbaycan ilişkileri kardeşlik ve güvenin örneğidir” ifadeleri, Türk dünyasının ortak kimlik bilincinin kurumsal zemine taşındığını göstermektedir. Bu durum, TDT’nin kültürel bütünleşme hedefleriyle de doğrudan uyumludur.”

Prof.Dr. Mehmet Yüce, dünyada mevcut durum ve yaşanan son gelişmeler bağlamında Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın Kazakistan ziyaretinin “Türk ekseni”nin oluştuğunun göstergesi olduğunu vurguladı:

“Sayın İlham Aliyev’in Kazakistan ziyareti, büyük güç rekabetinin şekillendirdiği Orta Asya jeopolitiğinde yeni “Türk ekseni“nin oluşum aşamasının göstermektedir. Rusya-Ukrayna savaşı sonrası Moskova’nın bölgedeki etkinliğinin azalması ve Çin’in Bir Kuşak Bir Yol Projesi üzerinden artan ekonomik nüfuzu, Türk dünyası ülkelerini kendi aralarında daha koordineli hareket etmeye yöneltmiştir.

Azerbaycan-Kazakistan yakınlaşması, bu yeni dönemde bağımsız bölgesel stratejilerin mümkün olduğunu ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, bölgesel projelerin sürdürülebilirliği; altyapı finansmanı, dış güç tepkileri ve kurumsal koordinasyon gibi faktörlere bağlıdır.

Bununla birlikte, Sayın İlham Aliyev’in Ermenistan’a yönelik yük taşımacılığı konusundaki kısıtlamaları kaldırdığını belirtmesi, bölgesel barış ve ekonomik entegrasyon açısından önemli bir dönüm noktası olarak değerlendirilmelidir. Bu adım, Güney Kafkasya’da ulaşım ve ticaret hatlarının normalleşmesine katkı sağlayarak, bölgesel iş birliğini destekleyen yapıcı bir yaklaşımın göstergesidir. Aynı zamanda Azerbaycan’ın, çatışma sonrası dönemde barışçıl kalkınma ve karşılıklı bağımlılık temelinde yeni jeoekonomik düzen inşa etme iradesini yansıtmaktadır. Bu gelişme, hem Orta Koridor’un bütünlüğünü güçlendirmekte hem de Türk dünyası ile Kafkasya arasında kesintisiz ekonomik entegrasyonun önünü açmaktadır.”