UHA / İnternational News Agency olarak, Eğitimci, Öğretmen, Yazar ve Güvenlik Bilimleri Analisti Onur Dikmeci ile yeni kitabı olan “İstihbarat Analizleri” üzerine bir söyleşi gerçekleştirdik.
Farklı istihbarat kollarında (sinyal istihbarat, insan istihbaratı, coğrafi istihbarat vs) istihbaratı 
oluşturan bileşenlerin aralarında ve senaryo süreçleriyle, istihbari sonuçlar arasında kurulan bağlantı istihbarat analizidir. Biz bu çalışmada kimseye analizci nasıl olunur öğretmiyoruz çünkü böyle bir misyonumuz yok. Ancak farklı istihbarat kollarıyla ilgili bir bütün ve akademik disiplin dahilinde yaklaşımın örnekleri sunulmuştur. Bu haliyle çalışmamız, akademik çalışma hüviyetindedir. Uluslararası ilişkiler senaryolarından, matrislere, istihbaratın sivil eğitim boyutundan, algı veya tekno istihbarata kadar birbirlerinden hem farklı hem de ilgili konu başlıkları ele alınmıştır.
Gelişmiş ülkelerin güvenlik kompekslerinde merkezi istihbarata yardımcı olan özel şirketler, enstitü ve sivil kuruluşlar bulunmaktadır. Bu işte başı ABD çekmektedir. Türkiye’de uzun bir süre istihbarat tamamen gizli, kriminal olarak anıldı ve araştırma sahalarına bile kapalıydı. Ancak 2006’lardan itibaren üniversiteler bünyelerinde güvenlikle ilgili araştırma enstitüleri kurulmaya başlandı. Harp Akademilerine bağlı olarak Enstitü kuruldu ve bir dönem benim de bünyesinde okuduğum dış kaynaktan da öğrenci temin eden yapı istihbarat gibi konularında lisans üstü eğitim veriyordu. Bugüne baktığımızda bir çok vakıf ve devlet üniversitesinin bünyesinde istihbarat ve güvenlik çalışmaları üzerine lisans üstü eğitimler veriliyor. Milli Savunma Üniversitesi, Polis Akademisi, Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi bünyelerindeki enstitülerde dış kaynaktan da öğrenci kabulüne uyularak güvenlik, istihbarat gibi konularda sivilleri de kapsayacak biçimde yüksek lisans ve doktora öğretimleri yürütülüyor.
MİT, Ocak ayından itibaren bünyesinde İstihbarat Akademisi gibi bir yapıyı hayata geçirdi ve dış kaynaktan öğrenci temin ederek lisansüstü dallarda öğretim uygulamaya başladı. Aynı enstitü uluslararası ilişkilerde güncel konularda pek çok rapor ve görüşte yayınlamıştır. Bu durum istihbaratımız için bir devrimdir. İstihbarat bir yönüyle hem gizli hem de akademik nosyonları yürütüyor. Tabi bu programlara kabul edilen herkes istihbaratçı olacak diye bir kural yok bunlar birer mesleki eğitim değil akademik eğitim/öğretimdir. Düşünce Kuruluşlarının da sayıları arttı ve sertifikalı programlar dahilinde istihbaratla ilgili birçok eğitim programı düzenlenmektedir. İstihbarat ve güvenlikle ilgili yayımların sayılarında da artış vardır. Bu istihbarat yayımları eskisi gibi sadece istihbarat tarihiyle ilgili değildir ve teknik konuları da içermektedir. Kısacası istihbaratın sivil eğitim boyutunda geç kalmıştık fakat son yıllarda açığı kapatmaya başladık.
Teknoloji ve teknoloji-insan-toplum-güvenlik boyutlarının analiz edilmesidir. Teknoloji yalnızca hayatı kolaylaştıran teknik değildir. Genetik ve fizik konularında istihbarat çalışmaları yürütülür. Örneğin küresel ısınmayla mücadele hem yeni teknik imalini hem de uluslararası işbirliklerini içerdiğinden, güvenlik sahasında değerlendirilir. Bireylerin ve toplumların genetik çözümlemeleri ve çok tartışılan Yapay Zekânın kodlanması, algoritmaların gözetim ya da bolluk toplumunu var edeceği olasılıkları da güvenlik ve istihbarat dahilindedir. Teknoloji şirketleri milyarlarca dolar yatırım yaparak beyin, DNA, Big Data, Quantum gibi konularda harcamalarda bulunuyorlar. Bu durum yalnızca sermayenin dönüşümüyle tanımlanamaz. Bir yerlerde yeni toplum, yeni siyaset, yeni yaşam biçimi üzerine projeler üretiliyorsa, çözümleme, analiz, deşifre ve karşı üretim şarttır.
İstihbaratla ilgili akademik sahada düşünce kuruluşlarının daha da güçlendirilmeleri ve istihdam kapasitelerinin artırılmaları gerekiyor. Uluslararası Güvenlik ve istihbarat üzerine akademik çalışmalarda, seminer ve konferans sahalarında bulunanların çoğu üniversitede çalışmıyorlarsa başka ve ilgisiz alanlarda çalışırlar ve bir müddet sonra istekleriyle birikimlerini kaybederler. Herkes istihbarat ve dışişleri mensubu olamaz. O kurumların yaş, fizik, farklı diller gibi aradıkları özel nitelikler vardır. Zaten devlette bu kadar fazla personel istihdam etmekte doğru değil. Belki özel istihbarat şirketleri de hayata geçirilebilir. Üniversitelerin araştırma merkezleri dışarıdan istihdama yönlendirilebilir. Bunun dışında MİT İstihbarat Akademisi’nin araştırmacıları, analistleri ilerleyen zamanda teşvik edeceğini düşünüyorum. Araştırmacılarda projelerini Akademi’ye sunmalılar ve ortak çalışmalar için çabalamalılar.
Yılmasınlar ve bu alanda lisans üstü eğitimlere devam etsinler. Akademinin dili yazıdır, yayım faaliyetlerini sürdürsünler. Bu çalışmalar özel bir alanı ihtiva ettiği için halkın ilgisini çekmeyebilir. Bu durum motive kaybına kesinlikle yol açmamalıdır. Projelerini, yayımlarını çekinmeden elektronik mektup yoluyla ya da yüzyüze kuruluşlara sunsunlar. Mutlaka ilgilenen bir kuruluş çıkacaktır. Değinilmeyen alanları ele almaları özellikle önemlidir. Örneğin Türkiye-ABD ilişkileriyle ilgili binlerce yayım vardır ve bu alanda yeni bir şey koymanız çok zor. Ancak Arktik Güvenliği çok az çalışılmış bir konu ve yeni bakışlar ortaya koyulabilir. Bu tip stratejiler belirleyerek yol almaları daha uygun olacaktır.
***
Onur Dikmeci Kimdir?
Harp Akademileri Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nde Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı’nda eğitim alan Dikmeci ayrıca Uluslararası İlişkiler ve Güvenlik Bilimleri üzerine yüksek lisanslar yaptı. 2013 yılından itibaren çeşitli kurumların İstihbarat ve Güvenlik eğitimlerinde gözlemci, raportör ya da düzenleyici olarak yer aldı. Güvenlik ve İstihbarat üzerine 100’den fazla makale ve 11 tane kitap yazdı. Kamu kurumları ya da strateji merkezlerinde yıllardır, Felsefe, İstihbarat tarihi, Güvenlik eğitimleri vermektedir.
