Tüm dünyanın dikkatle takip ettiği ve İsrail’in yargılandığı Lahey Adalet Divanı’nda

*Dava, İsrail’in Gazze’de başlattığı saldırıların, soykırım olduğunu ileri süren Güney Afrika devletinin şikâyeti ile başladı.

*Davayı, TBMM Adalet Komisyonu Başkanı Cüneyt Yüksel, Avrupa Birliği Karma Parlamento Komisyonu Başkanı İsmail Emrah Karayel ve Anayasa Komisyonu Üyesi Cahit Özkan izliyor.

*Dava sürerken, dışarıda Filistin ve İsrail yanlısı gruplar gösteri yapıyordu.

UHA / İnternational News Agency

İsrail’in, 7 Ekim’den bu yana Gazze’ye yönelik saldırılarının soykırım olduğunu ileri süren Güney Afrika, 1948 tarihli Birleşmiş Milletler Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi’ni ihlal ettiği gerekçesiyle, 29 Aralık 2023’te İsrail aleyhinde açtığı dava, Lahey’deki Barış Sarayı’nda faaliyet gösteren BM’nin temel yargı organı Uluslararası Adalet Divanı’nda başladı.

Tüm dünyanın dikkatle izlediği Lahey Uluslararası Adalet Divanı’ndaki duruşma devam ederken, gözlerim, 50 yıl önce görüntülemiş olduğum Türk halısını aradı.
Okumakta olduğunuz bu haber-yorum, Hollywood yapımı bir film gibi, bölüm bölüm yazılmış oluyor ama, varsın gazetecilikte bu işlemi ilk kez ben yapmış olayım.

Ama yine de, kafaların karışmaması için, Uluslararası Adalet Divanı’ndaki İsrail davası ile Türk halısı konusunu ben bundan sonra iki ayrı bölümde anlatayım.

ÖNCE DURUŞMA

Barış Sarayı’ndaki oturum, Güney Afrika’nın sözlü savunması ile başladı. Güney Afrika Cumhuriyeti öncelikli olarak, İsrail’in Gazze’deki tüm askeri operasyonlarının derhal askıya alınmasını istedi. Yüksek Mahkeme öncelikli olarak bu talebi ele aldı.

Güney Afrika’nın başvurusunda, “Filistin halkının, ihlal edilmeye devam edilen soykırım sözleşmesi kapsamında haklarının korunması gerektiği” vurgulandı.

Duruşma devam ederken, Filistin ve İsrail yanlısı çok sayıda gösterici, Barış Sarayı’nın önünde toplandı. Göstericiler duruşmayı, dışarıya kurulan büyük ekranlar aracılığıyla izledi.

Güney Afrika’nın Uluslararası Adalet Divanı’na yaptığı 84 sayfalık yazılı başvuruda, “Güney Afrika’nın İsrail hakkında şikayetçi olduğu konular, soykırım tanımına girer çünkü hedef Filistin’in ulusal, ırksal ve etnik grubunun önemli bir bölümünü yok etmektir” denildi.

Lahey’e giden soykırımla ilgili davaların karara bağlanması çok uzun yıllar sürebiliyor. Güney Afrika, bu yüzden Uluslararası Adalet Divanı’nın süreç devam ederken, “İsraillilerin Filistinlileri öldürmesini durduracak” önlemler almasını istedi.

Güney Afrika ayrıca başvurusunda İsrail’in Filistinlileri bir grup olarak bilinçli şekilde ortadan kaldırılmasını hedefleyen saldırılara son vermesini ve Tel Aviv’e soykırım başlattığı için ceza verilmesini talep etti.

İsrail, yapılan başvurudaki iddiaların “bir dayanağı olmadığını” ifade etti ve İsrail’in, “kanla karalanmaya çalıştığını” söyledi.

BM’nin en üst yargı organı olan Uluslararası Adalet Divanı, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin aksine, bireysel suçlar yerine sadece devletler arasındaki ihtilafları ele alıyor. Bu nedenle dava Uluslararası Adalet Divanı’nda açıldı.

Adalet Divanı’nda görülen duruşmada, Güney Afrika’yı temsil eden avukatlardan Adila Hassim’in konuşması sırasında kanıt olarak AA’nın fotoğrafları da gösterildi. Foto muhabiri Fadi Alwhidi’nin çektiği fotoğrafta, Gazze’de 23 Aralık’ta Filistin Sivil Savunma ekipleri tarafından Beyt Lahya kentinde enkaz altından çıkarılan cesetlerin, Endonezya Hastanesi’nin yakınında hazırlanan toplu mezara defnedildiği görülüyor.

Foto muhabiri Mohammed Fayk tarafından çekilen fotoğrafta da aynı şekilde 30 Ekim 2023 tarihinde Gazze’de bazı mezarlıklarda boş yer kalmaması nedeniyle Fatayer ailesinin naaşlarının topluca bir bölgede defnedildiği kameraya yansımıştı.

Güney Afrika neleri iddia etti.

Güney Afrika, 84 sayfalık başvurusunda İsrail’in 7 Ekim saldırılarının ardından başlattığı operasyonda Gazze’deki Filistinlilere karşı öldürerek, ciddi zihinsel ve bedensel zarar vererek, yerleşim yerlerini yıkarak, kuşatma ile açlık ve susuzluğa maruz bırakarak, “fiziksel yıkımlarına yol açacak koşulları” yaratarak soykırım yaptığını dile getirdi.

Duruşmada, “Bu eylemler Güney Afrika’nın başvurusunda ayrıntılı olarak belgelenmiş ve güvenilir, genellikle BM kaynakları tarafından teyit edilmiştir.” diyen Güney Afrika’nın avukatı Adila Hassim, duruşma sırasında soykırım davranışının modelini göstermek için örnekler sıraladı.

Güney Afrika ayrıca, İsrail’in 1948 Birleşmiş Milletler Soykırım Sözleşmesi kapsamındaki diğer temel yükümlülüklerini de ihlal ettiği suçlamasında bulundu.
1948 sözleşmesi soykırımı, “ulusal, etnik, ırksal veya dini bir grubu tamamen veya kısmen yok etmek amacıyla işlenen fiiller” olarak tanımlıyor.

Güney Afrika’da iktidar partisi olan Afrika Ulusal Kongresi, İsrail’in Gazze ve Batı Şeria’daki politikalarını “apartheid” rejimi altındaki kendi tarihiyle karşılaştırıyor.

Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa, mahkeme öncesinde yaptığı açıklamada “Bir zamanlar mülksüzleştirmenin, ayrımcılığın, ırkçılığın ve devlet destekli şiddetin acı meyvelerini tatmış bir halk olarak, tarihin doğru tarafında duracağımız konusunda netiz.” dedi.

       TÜRK HEYETİ DE TAKİP EDİYOR

Lahey’deki duruşmayı takip etmek üzere gelen heyeti, Lahey Büyükelçimiz Selçuk Ünal (solda) ağırladı.

TBMM Adalet Komisyonu Başkanı Cüneyt Yüksel, Divan’daki duruşmaları takip etmek ve temaslarda bulunmak üzere, Avrupa Birliği (AB) Karma Parlamento Komisyonu Başkanı ve AK Parti İstanbul Milletvekili İsmail Emrah Karayel ve Anayasa Komisyon Üyesi ve Denizli Milletvekili Cahit Özkan ile Lahey’e geldi.

“Güney Afrika’nın İsrail aleyhine yaptığı başvuruyu memnuniyetle karşılıyoruz” diyen Cüneyt Yüksel, İsrail’in 7 Ekim’den bu yana Filistin topraklarındaki uluslararası hukuk ihlallerinin artarak devam ettiğini belirtti. Yüksel, Güney Afrika’nın İsrail aleyhinde dava açarak ihlallerin durdurulmasına yönelik attığı adımın önemli olduğunu dile getirdi.

Cüneyt Yüksel, Uluslararası Adalet Divanındaki dava sonucunun, uluslararası toplumun vicdanının ferah bulması beklentisi taşıdıklarını dile getirerek, şunları söyledi:
“Biz Türkiye olarak gerek makamlarımız gerek sivil toplumumuz, bu zulme asla ortak olmayacaktır. Türkiye olarak, İsrail’in sivilleri hedef alan barbarca saldırılarının bir an önce sona ermesini talep ediyoruz ve hesap vermesi gerektiğini düşünüyoruz.

Uluslararası Adalet Divanı’na Güney Afrika Cumhuriyeti tarafından yapılan başvuruyu memnuniyetle karşıladık. Başlayan bu sürece olan desteğimizi Türk halkı adına bir kez daha beyan ediyoruz. Bu sürecin mümkün olan en kısa sürede tamamlanmasını ve adaletin tecelli etmesini istiyoruz.”

Divan’ın hükmedeceği ihtiyati tedbirlerin her konudan önce ateşkesi garanti altına almasını gerektiğini vurgulayan Yüksel, bunun, Gazze’de çok ihtiyaç duyulan şartsız, engelsiz ve düzenli insani yardımı mümkün kılmasını arzu ettiklerini kaydetti.

Yüksel, şöyle devam etti: “Filistin meselesi adil bir siyasi çözüme kavuşturulmadan, bölgemizde kalıcı barış ve istikrarın tesisinin mümkün olamayacağı, bir kere daha görülmüştür. Dolayısıyla, uluslararası toplumun, barışı tesis etmeye yönelik acil ve somut adımlar atması temel beklentimizdir. Türkiye, varılacak bir çözüme giden yolda tüm çabalara aktif katkı sağlayacağı gibi, varılacak bir nihai anlaşmanın uygulanması aşamasında garantör olarak sorumluluk almaya da hazırdır.

Yüksel, Güney Afrika’nın ihtiyati tedbir taleplerine ilişkin davayı, takip edecek hükümet yetkilileri, diplomatlar, insan hakları kurumlarından temsilciler ve hukukçularla da temaslarda bulunduklarını söyledi.

ÖZKAN
Anayasa Komisyon Üyesi ve Denizli Milletvekili Cahit Özkan, duruşma sırasındaki beyanatların çok etkili olduğunu dile getirerek, Güney Afrika tarafının sunduğu deliller arasında Anadolu Ajansı’nın çektiği fotoğrafların da yer aldığını söyledi.

Anadolu Ajansı’nın Gazze’deki soykırımın delillendirilmesinde ve bu dava sürecinde çok etkili ve önemli bir rol oynadığının altını çizen Özkan, bu delillerle birlikte Güney Afrika’nın iddialarını görsel açıdan çok zengin şekilde duruşmada yansıttığını kaydetti.

Özkan, Gazze’deki soykırımın, Gazze halkının cep telefonlarıyla canlı aktardığı, bir şeyler yapabileceği umuduyla kendi yıkımlarını gerçek zamanlı olarak yayımladıkları tarihteki ilk soykırım olduğuna dikkati çekti.

KARAYEL

Avrupa Birliği (AB) Karma Parlamento Komisyonu Başkanı ve İstanbul Milletvekili İsmail Emrah Karayel, Türkiye’nin, uluslararası hukukun uygulanması ve uluslararası mahkemelerin uyuşmazlıkları çözmesi noktasında destekleyici olduğunun altını çizerek, Türkiye’nin tavrının, uyuşmazlıkların uluslararası hukuk kurallarına uygun olarak çözülmesi gerektiği şeklinde olduğunu belirtti.

İsrail’in işlediği suçların soruşturulmaması ve cezasız kalmasının kabul edilemez bir durum olduğunu kaydeden Karayel, Türkiye’nin bu tür davalarda her zaman adaletin sağlanması, suçluların cezalandırılması ve sorumlular hakkında gereğinin yapılması için sürecin takipçisi olacağını aktardı.

Öte yandan, Gazze’de yaşanan dramın azalması için Divan’ın tedbir kararı vermesi gerektiğine işaret eden Karayel, bu tedbir kararlarının da nasıl uygulanacağını takip edeceklerini dile getirdi.

Duruşmanın ilk günü, Güney Afrika’nın Amsterdam Büyükelçisi Vusimuzi Madonsela’nın ülkesinin Divan’dan, İsrail aleyhine talep ettiği 9 ihtiyati tedbiri okumasının ardından sona erdi. (devam edecek-LAHEY YÜKSEK ADALET DİVANI’NDAKİ TÜRK HALISININ HİKÂYESİ…)