Siyasi dalgalanmalara ve yaptırımlara rağmen, İran – Türkiye arasındaki ticaret son yirmi yıldır artış trendinde…

* Siyasi dalgalanmalara ve yaptırımlara rağmen, İran ile Türkiye arasındaki ticaret son yirmi yıldır artış trendinde. 2000’li yılların başında 1 milyar doların altında başlayan ticaret hacmi, bugün baskı ve kısıtlamalara rağmen 8 ila 10 milyar dolar aralığında seyrediyor.

* İşte detayı!…

TAHRAN, 27 KASIM 2025 – Mehr News Agency’ndan Gazeteci* Azar Mahdavan’ın  özel haberi: Tahminler, İran ve Türkiye arasındaki ticaret hacminin mevcut rakamlardan çok daha yüksek olduğunu göstermektedir. İstatistiklere göre, 2024 yılında İran ve Türkiye arasındaki ticaret hacmi yaklaşık 8 milyar dolardı ve bu rakamın yıl sonuna (2025) kadar geçen yıla göre önemli ölçüde değişmeyeceği öngörülmektedir. Her iki ülkeden iş insanları ve ekonomistler, yaptırımların kaldırılmasıyla bu rakamın yaklaşık 30 milyar dolara ulaşabileceğine inanmaktadır.

İstatistiklere göre, 2000’li yılların başında iki ülke arasındaki ticaret hacmi 1 milyar doların altındayken, 2016 yılında (nükleer anlaşmanın uygulandığı yıllarda) 12 milyar dolara ulaşmış; ancak yaptırımların geri dönmesiyle birlikte iki ülke arasındaki ticaret hacmi gerilemiştir. Bununla birlikte, İran ile kuzeybatı komşusu arasındaki ticarette büyüme potansiyeli devam etmektedir.

Ekonomi aktivistleri, doğalgaz boru hatlarından ortak sergilere ve enerji ile transit alanındaki yeni sözleşmelere kadar ticaret işbirliğinin büyük gelişme potansiyeli taşıdığına inanmaktadır.

Maliyetler arttı, ancak İran-Türkiye ticareti devam ediyor

İran-Türkiye Ortak Ticaret Odası Başkanı Mehrdad Saadat Dehgan, ISNA’ya yaptığı açıklamada, son yaptırımların İran’ın Türkiye ile özel sektör ticaretinde gözle görülür bir etki yaratmadığını belirtti. Dehgan, “Snapback” olarak adlandırılan yaptırımlardan sonra uygulamada önemli bir değişiklik hissetmedik. Hem üretimde hem de ticarette önceki eğilim devam ediyor. İran’ın Türkiye ile ticaretinin iyileştiği söylenemez, ancak değişmedi de. Ben gözle görülür bir değişiklik görmedim.” dedi.

Mevcut kısıtlamaların daha önce de olduğunu belirten Dehgan, “Her zaman bazı kısıtlamalar oldu, ancak ciddi bir engel oluşturacak yeni veya rahatsız edici bir gelişme olmadı. Ticaretimiz devam ediyor ve iki ülkenin özel sektörlerinin birbirleriyle temelde hiçbir sorunu yok; kendi işimizi yapıyoruz.” ifadesini kullandı.

İran-Türkiye Ortak Ticaret Odası Başkanı, iki ülke arasındaki ticaret hacminin 2025 yılı için nasıl olduğuna şöyle açıklık getirdi: “Şu anda tam olarak ticaret hacmi ne kadar kayıtlı olduğu çok net değil; çünkü ticaretimizin önemli bir kısmı resmi olarak hiçbir yerde kayıtlı değil. Dolayısıyla, söylenen herhangi bir rakamın doğru olması gerekmiyor. Gerçek şu ki, ayrıntı vermek de bizim aleyhimize olacak. Ancak genel olarak ticaret süreci devam ediyor.”

Dehgan, ekonomi aktivistlerinin sorunları hakkında da şunları söyledi: “Durum zor ve özellikle transit maliyetleri olmak üzere maliyetler arttı. Ancak ortak çıkarlar nedeniyle, şimdiye kadar tüccarlar için belirli bir sorun yaşanmadı ve işler ilerledi.”

Röportajın bir başka bölümünde Saadat Dehhan, önümüzdeki aylara ilişkin beklentilerini şöyle açıkladı: “Mevcut eğilim devam ederse, durum aynı şekilde ilerleyecek. Ancak her zaman bir fırsat bekledik ve hala umuyoruz. Bir fırsat olursa, bunu gecikmeden değerlendireceğiz ve Türkiye ile ticaret hacmimizi artırmaktan çekinmeyeceğiz.”

Yaptırımlar, İran ve Türkiye arasındaki ticareti hiçbir zaman durdurmadı

İran-Türkiye konularında uzman ve İran-Türkiye Ticaret Odası eski başkanı Rıza Kami, ISNA’ya verdiği röportajda şu noktalara dikkat çekti: “İki ülke arasındaki ticaret ilişkileri, yaptırımların zirveye ulaştığı dönemlerde bile asla durmadı ve her daim devam etti.”

“2014 yılına bakarsanız, yaptırımların en yoğun olduğu dönemde İran ile Türkiye arasındaki ticaret hacmi 22 milyar dolara ulaştı. Dolayısıyla, yaptırımlar ülkelerin ekonomik ilişkilerini etkilese de, gerçek şu ki İran-Türkiye ilişkileri hiçbir zaman yaptırımlar veya siyasi meseleler nedeniyle ciddi şekilde zedelenmedi.”

İki ülke arasındaki uzun ekonomik ilişkiler geçmişine değinen Kami, şunları ekledi: “Bu ilişkiler yakın yıllara veya yeni yüzyıla ait değil; İran ve Türkiye arasında yüzyıllardır süren ticari ilişkiler mevcut. Ticaret farklı zamanlarda inişli çıkışlı seyretse de hiçbir zaman kesintiye uğramadı. İki ülke arasındaki sınır iletişimleri her zaman aktifti ve bu durum, ticaret akışının durmasına izin vermiyor.”

Kami sözlerinin devamında “Son beş-altı yılda İran ile Türkiye arasındaki ticaret genellikle 10 milyar dolar civarında dalgalandı ve bu yıl maalesef 10 milyar doların altında kaldı. Son birkaç yılda iki ülke arasındaki toplam ticaret 7-9 milyar dolar arasında kaydedildi. Elbette bu düşüşün kendine özgü nedenleri var; örneğin, demir dışı metaller alanında Türkiye ile ticaretimiz azaldı.” şeklinde konuştu.

Ekonomik ilişkileri geliştirme planlarına değinen Kami, “30 milyar dolarlık ticaret hedefine hiçbir zaman ulaşılamadı. Elbette bazı yıllarda 22 milyar doları bile aştık, ancak bankacılık sektöründeki bazı önlemler ve yaptırım faktörleri olumsuz etki ederek süreci yavaşlattı.” dedi.

Kami, röportajın bir başka bölümünde İran ile Batı veya ABD arasında yeni müzakereler olasılığına ilişkin spekülasyonlara değinerek şunları ifade etti: “Müzakereler, İran ile Türkiye arasındaki ticari ilişkileri doğrudan değiştirmeyecek, ancak olumlu bir etkisi olabilir. Çünkü siyasi ilişkiler sakinleşir ve baskılar azalırsa, finansal transferler ve bankacılık ilişkileri daha hızlı ve kolay bir şekilde gerçekleştirilecektir. Bu durum, ticaret sürecinin iyileştirilmesine kesinlikle yardımcı olacaktır.”

Sonuç

İran ve Türkiye’deki ekonomi aktivistlerinin tahminlerine göre, mevcut durumda ve yaptırımlara rağmen, iki ülke arasındaki ticaretin son birkaç yıldan çok farklı olmayacağı ve yıllık ticaret hacminin 8 ila 10 milyar dolar civarında olduğu öngörülmektedir. Ancak, uluslararası arenada yeni fırsatlar ve siyasi açılımlar ortaya çıkarsa, yakın gelecekte iki ülke arasındaki ticaret alışverişinde ve ekonomik iş birliğinde büyüme olasılığı söz konusu olacaktır.