Astana’dan Türkistan’a: TÜRKPA 2025 Zirvesi ve Ortak Kimlik İnşası Süreci

* Parlamenter diplomasi, Türk Dünyası’nda yalnızca temsilî bir araç değil, ortak kimliğin inşasında etkin bir mekanizmaya dönüşmüştür.

* Kazakistan, Türk Devletleri arasında gelişen kurumsal yakınlaşmanın yalnızca ev sahibi değil, stratejik taşıyıcısı konumundadır.

* Ortak alfabe, gençlik platformları ve kültürel programlar gibi adımlar, entegrasyonu sözden eyleme taşıyan somut göstergelerdir.

* Detayı bültenimizde!…

UHA/ İnternational News Agency

Dilara Cansın KEÇİALAN, (ANKASAM) Avrasya Araştırma Asistanı

ANKARA, 29 HAZİRAN 2025 – Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) Avrasya Araştırma Asistanı Dilara Cansın KEÇİALAN,  ANKASAM için kaleme aldığı, “Astana’dan Türkistan’a: TÜRKPA 2025 Zirvesi ve Ortak Kimlik İnşası Süreci” başlıklı yazısın UHA Haber’e değerlendirdi.

ANKASAM Avrasya Araştırma Asistanı Dilara Cansın KEÇİALAN’ın değerlendirmesi şöyle:

Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA), Türk dili konuşan devletler arasında parlamenter iş ortaklığı meydana getirme ve dayanışmayı kurumsal düzeyde geliştirmek maksadı ile 21 Kasım 2008 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen kuruluş toplantısında İstanbul Anlaşması ile kurulmuştur.

Bu oluşum, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye başta olmak üzere üye ülkenin yasama organları arasında ortak yasama tecrübesi paylaşımını ve hukuki uyumu teşvik etmektedir. Söz konusu platform, parlamenter diplomasi aracılığı ile ortak kimlik ve değerlerin korunmasını ve bölgesel entegrasyonu desteklemeyi hedeflemektedir. Dönem başkanlığı sistemiyle faaliyet gösteren TÜRKPA, düzenli genel kurul toplantıları, gözlem misyonları ve komisyon çalışmalarıyla işlevini sürdürmekte; siyasi, ekonomik, kültürel ve çevresel konularda çok boyutlu katkılar sağlamaktadır.

Son yirmi yılda milletlerarası ilişkilerde bölgesel birliktelikler ve kimlik temelli işbirlikleri giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Bu kapsamda, Türk Devletleri arasında çok taraflı kurumsal yapıların oluşumu ve geliştirilmesi, hem stratejik dayanışmanın güçlenmesi  hem de kültürel kimliğin kurumsallaşması bakımından dikkat çekici bir eğilim olmaktadır Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi, bu bütünleşme aşamasının en mühim yapı taşlarından biri olarak ön plana çıkmaktadır.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev

2025 yılının Haziran ayında Kazakistan’ın başkenti olan Astana’da düzenlenen yüksek düzeyli toplantılar, yoğun olarak Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in öncülüğünde Türk entegrasyonuna verilen stratejik değer ve parlamenter diplomasinin rolünü somut biçimde kanıtlamıştır

Bu evrede Kazakistan’ın rolü yalnızca ev sahipliği yapmakla sınırlı kalmamış, ayrıca da ortak tarih bilinci, bölgesel işbirliği ve kültürel mirasın korunması gibi pek çok alanda Türk devletleri arasında uzun vadeli bu vizyonun öncüsü olmuştur. TÜRKPA kapsamında gerçekleştirilen görüşmeler ve açıklamalar, Türk ülkelerinin parlamentolar arası diyaloğu bir araçtan öte stratejik bir işbirliği zemini olarak benimsediğini göstermektedir.

Tokayev’in TÜRKPA üyesi hükümetlerin parlamento başkanları ile 12 Haziran 2025 tarihinde gerçekleştirdiği görüşme, Türk Dünyası için sembolik olduğu kadar yapısal açıdan da büyük bir ehemmiyet taşımaktadır. Yaptığı açıklamada bu Asamble’nin Türk Dünyası’nda dayanışmayı ve milletler arasında etkiyi artırmada önemli bir platform olduğunu ifade etmiştir. Ayrıca sarf ettiği “Türk Dünyası’ndaki dayanışma her yıl daha da güçlenmektedir” sözleri, sadece mevcut iş ortaklığı kapsamını değil, gelecekteki yönelimlerin de güçleneceği konusunda sinyaller vermektedir. Kazakistan’ın Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) kurucu üyelerinden biri olduğunu hatırlatan Tokayev, bu oluşumun sadece ekonomik değil ayrıca insani ve kültürel kalkınmayı da amaçladığını belirtmiştir.

Bilhassa 2023 senesinde Kazakistan’ın TDT dönem başkanlığını yürüttüğü zaman diliminde yaklaşık olarak 100’den fazla entegrasyon odaklı etkinliğin düzenlendiği ve bu kapsamda 5. Dünya Göçebe Oyunları’nın Astana’da başarıyla gerçekleştirildiği vurgulanmıştır. Bu etkinliklerin Türk Dünyası’nın tanıtımı bakımından hayati bir öneme sahip olduğu ve uluslararası arenada ortak kimliğin görünürlüğünü artırdığı da ifade edilmiştir.[1]

Tokayev, ortak Türk alfabesinin onaylanmasını “tarihi bir gelişme” şeklinde tanımlamış, bu kararın Türk devletleri arasında bilişsel ve kültürel uyumu da güçlendireceğini ifade etmiştir. Meydana gelen bu gelişmeler, parlamenter işbirliğinin yalnızca yasal süreçlerin değil, ilaveten kültürel siyasetlerin de eşgüdüm içinde yürütüldüğü yeni bir bölgesel yapı meydana getirdiğini göstermektedir.

Tokayev, “Bu olumlu eğilim, Türk Dünyası’nın uluslararası otoritesinin ve etkisinin artmasına katkı sağlıyor” ifadelerini kullanmıştır. Tokayev’in parlamenter diplomasiye verdiği önem, Kazakistan’ın dış politikasının merkezine bu alanı yerleştirdiğini de göstermektedir. Zira Kazakistan, TÜRKPA’nın girişimlerine tam olarak destek sağlamakta ve Türk Dünyası’nın bütünleşmesine yönelik yapıcı rolünü de sürdürmektedir. Kazakistan, bir sonraki TDT Zirvesi’nin Türkistan şehrinde yapılmasını teklif etmiştir. Bu, sembolik değeri yüksek bir çağrı niteliğindedir. Şehrin “kutsal” olarak nitelendirilmesi, bu bölgenin tarihsel ve kültürel merkez olma işlevine yapılan bir gönderme olmaktadır.[2]

TÜRKPA’nın 2025 yılında Kazakistan’ın başkenti Astana’da gerçekleştirmiş olduğu toplantı, yalnızca diplomatik bir buluşma değil, ayrıca Türk Dünyası açısından kurumsal bütünleşmenin hız kazandığı yeni bir dönemin habercisi niteliği taşımaktadır. Tokayev’in yürüttüğü çok katmanlı diplomasi, Türk Devletleri arasında sadece siyasi bir yakınlaşma değil, aynı zamanda ortak vizyonun adım adım kurumsallaştığı bir yapıyı da beraberinde getirmektedir. Bu kapsamda parlamenter diplomasi, artık klasik dış politika araçlarının ötesine geçmiş; halklar arasında doğrudan ilişkiler kurulmasına olanak tanıyan bir etkileşim zemini olarak işlev kazanmaya başlamıştır. Bu yönüyle parlamentolar arası etkileşim, yalnızca karar alma süreçlerini değil, aynı zamanda kültürel kimliğin yeniden inşa edilmesini de destekleyen bir boyut kazanmıştır.

Bilhassa son yıllarda ortak alfabe girişimi, kültürel organizasyonlar, yatırım fonları ve daimi temsilcilik mekanizmalarıyla ortaya konan girişimler, işbirliğini pekiştirmekle kalmamakta; aynı zamanda da uzun vadede bir normlar topluluğu meydana getirmekte ve bölgesel dayanışmayı da kalıcı hâle getirmektedir.

Sonuç olarak TÜRKPA çatısı altında kuvvetlendirilen ve geliştirilen iş ortaklıkları, 21. yüzyılın Türk devletleri bakımından bir “fırsatlar çağına” dönüşme ihtimalini giderek daha da somut bir hale getirmektedir. Bu ihtimalin gerçekleşmesi aşamasında da ise vizyoner liderlik kadar kurumsal sürekliliğe ve toplumsal sahiplenme de ön plana çıkmaktadır.

[1] “President Tokayev meets with Speakers of Parliament of TurkPA states”, Kazinform International News Agency, https://qazinform.com/news/president-tokayev-meets-with-speakers-of-parliament-of-turkpa-member-countries-cc77bc, (Erişim Tarihi: 18.06.2025).

[2] “Tokayev Reaffirms Commitment to Turkic Unity and Cooperation at TurkPA Meeting”, The Astana Times, https://astanatimes.com/2025/06/tokayev-reaffirms-commitment-to-turkic-unity-and-cooperation-at-turkpa-meeting/, (Erişim Tarihi: 18.06.2025).

***

Yazar hakkında