Kritik NATO Zirvesi’nde Türkiye’nin tavrı ne olacak?

Türkiye, 2014’te belirlenen %2 hedefini geçen yıl aşmıştı.

BBC Türkçe‘ye bilgi veren Türk yetkililer, NATO verilerine göre savunma harcaması %2,09 seviyesinde olan Türkiye’nin, savunma alanındaki konumunu pekiştirerek kademeli olarak belirlenen yeni hedefe ulaşmasında sorun yaşanmayacağını öngörüyorlar.

Bu hedefe ulaşılması diğer üye ülkeler için olduğu gibi Türkiye açısından da ek yük oluşturacak.

NATO’nun ikinci büyük ordusuna sahip olan Türkiye, kolektif yükün kendisine düşen kısmını en iyi şekilde yerine getirmeyi sürdüreceği mesajını veriyor.

Harcamaların artırılması konusunda NATO Genel Sekreteri Mark Rutte’nin, ekipman alımı gibi ana savunma harcamalarının en az %3,5 seviyesine yükseltilmesi, altyapı gibi savunma harcamaları için ise en fazla %1,5 seviyesinin benimsenmesi önerisi doğrultusunda hareket edilecek.

ABD Başkanı Donald Trump’ın öngörülemez olması ve son olarak Kanada’da yapılan G7 Zirvesi’nden erken ayrılması nedeniyle zirve öncekilerden farklı formatta yapılacak.

Sonuç bildirisi beklentisi

Lahey Zirvesi’nin sonuç bildirisi daha önceki zirvelerde kabul edilen bildirilere göre çok kısa olacak.

Bu da üye ülkelerin hassasiyetlerini metne yansıtmasını zorlaştırıcı bir etki yaratma potansiyeli taşıyor.

Bununla birlikte Türkiye’nin önem verdiği konulardaki vurgularının sonuç bildirisinde yer alması öngörülüyor.

Terörle mücadele konusunu kolektif savunmanın bir parçası ve NATO’nun ana gündem maddelerinden biri haline getiren Türkiye, bu zirve öncesinde de bu konuda ısrarcı oldu.

Terörle mücadele vurgusunun bu zirvenin de bildirisinde yer alması bekleniyor.

İttifak üyeleri arasında savunma alanındaki bariyerlerin kaldırılması Türkiye’nin önem verdiği konular arasında.

Diplomatik çevrelerden elde edilen bilgilere göre bu konunun da belgeye yansıma olasılığı yüksek.

Geçen yıl Washington’da yapılan zirvede bu konuda, “Müttefikler arasındaki savunma ticareti ve yatırımının önündeki engelleri gerektiği şekilde azaltmaya ve ortadan kaldırmaya devam edeceğiz” ifadeleri kullanılmıştı.

Yüzde 5 tek odak

Trump’ın hem ilk döneminde hem de mevcut döneminde ısrarcı olduğu savunma harcamaları neredeyse zirvenin tek odağı.

Lahey’de, 2018 Brüksel Zirvesi’nde Trump’ın %2 hedefine ulaşılmaması nedeniyle müttefikleri sert şekilde eleştirdiği türden bir kaza yaşanmaması için diğer konular riski en aza indirecek şekilde düzenlendi.

ABD’den verilen mesajlar da Trump yönetiminin sadece bu konuya odaklandığının sinyallerini içeriyor.

ABD’nin NATO Büyükelçisi Matthew Whitaker, “Avrupalı ve Kanadalı müttefiklerimizin GSYH’lerinin %5’ini kendi güvenlikleri ve ittifakın güvenliği için harcamayı taahhüt etmelerini sağlamak Trump yönetimi için önemli bir dış politika zaferi olacak” dedi.

Savunma hedefi konusunda durum ne?

NATO üyelerinden sekizi henüz %2 hedefini tutturamadı.

Rutte, bu yıl sonuna kadar tüm üye ülkelerin bu hedefi tutturacağını söyledi.

Zirvede onay verilecek yeni hedefe en yakın NATO ülkesi ise Polonya (%4,12).

Estonya (%3,43), ABD (%3,38), Letonya (%3,15) ve Yunanistan (%3,08) bu ülkeyi izliyor.

Tablonun sonunda ise %1,28’le İspanya bulunuyor.

Bu ülkenin hemen önünde %1,29 oranıyla Slovenya ve Lüksemburg yer alıyor.

İspanya’ya ayrıcalık mı tanındı?

İspanya son dakikaya kadar %5 hedefine itiraz etti ancak sonunda taslak sonuç bildirisine onay verdi.

İspanya Başbakanı Pedro Sánchez, ülkesinin %5 zorunluluğundan muaf tutulmasını sağlayan bir anlaşmaya vardığını söyledi.

Rutte ise 23 Haziran’da yaptığı açıklamada, “NATO’da muafiyet yok. Yan anlaşmalar da söz konusu değil” dedi.

Rutte, bununla birlikte, tüm müttefiklerin NATO taahhütlerini yerine getirme konusunda izleyecekleri yolu belirleme konusunda egemenlik hakkına ve aynı zamanda esnekliğe sahip olduklarını hatırlattı.

ABD muaf mı?

NATO kararları oybirliğiyle alınıyor ve 32 üye ülkenin tamamı için bağlayıcı.

NATO liderleri %5 hedefinde uzlaşırlarsa bu ABD için de geçerli olacak.

Amerikan yönetiminden daha önce yapılan açıklamalarda da bu durum teyit edilmişti.

Buna rağmen Trump, 20 Haziran’da yaptığı açıklamada müttefiklerin daha fazla harcama yapmasını desteklediğini ifade etti ancak %5’lik hedefin ABD için geçerli olmaması gerektiğini sözlerine ekledi.

Trump, “Biz NATO’yu uzun zamandır destekliyoruz… Bu yüzden bence bunu yapmamız gerekmiyor ancak NATO ülkelerinin kesinlikle yapması gerektiğini düşünüyorum” dedi.

Hedefe nasıl ulaşılacak?

Yeni hedef NATO ülkeleri için milyarlarca dolar ek harcama anlamına geliyor.

Bu nedenle bu hedefe bugünden yarına ulaşılması söz konusu olmayacak.

Her ülke kendi koşulları doğrultusunda kademeli şekilde ilerleyecek.

Bu kez %2 hedefinin kurallarından farklı olarak sağlanan ilerleme yıllık bazda değerlendirilecek.

Bu konudaki ilk gözden geçirme ise 2029’da yapılacak.

Rusya’yla yakın coğrafyada bulunan ülkeler %5 hedefine 2030’da ulaşılmasını talep ettiler.

Rutte ise çoğu ülkenin de sıcak baktığı 2032’yi önerdi.

Gelinen aşamada özellikle hedefe ulaşmakta zorlanacaklarını düşünen ülkelerin destek verdiği 2035 tarihi de öne çıkmış durumda.

Ukrayna geri planda kaldı

Ukrayna’nın, Rusya’nın saldırı başlatmasından bu yana ilk kez geri planda kalacak olması Lahey Zirvesi’nin en dikkat çeken unsurlarından biri olacak.

NATO liderleri, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy’le resmi oturumda bir araya gelmeyecekler.

Zelenskiy, Hollanda Kralı Willem-Aleksander ve Kraliçe Maxima’nın, NATO liderleri ve eşleri adına vereceği akşam yemeğine katılacak.

NATO-Ukrayna Konseyi de liderler düzeyinde değil dişişleri bakanları düzeyinde ve çalışma yemeği formatında yapılacak.

Ukrayna’nın olası üyeliği konusunda sonuç bildirisinde vurgu olmayacak. Bu ülkeye desteğin de ulusal düzeyde süreceği metne yansıtılacak.