6 Kasım’da Kırgızistan’ın başkenti Bişkek, “Türk Dünyasının Güçlendirilmesi: Ekonomik Entegrasyon, Sürdürülebilir Kalkınma, Dijital Gelecek ve Herkes için Güvenlik” temasıyla düzenlenen 11. zirveye ev sahipliği yaparak Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) için beraberlik ve iş birliğinin merkez üssü oldu.
Kırgızistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sadır Caparov’un ev sahipliğinde düzenlenen zirvede, TDT liderleri, Aksakallar Konseyi üyeleri ve diğer Türk iş birliği kuruluşlarının başkanları, uyumlu ve güçlendirilmiş bir Türk bölgesi için bu ortak vizyonu ilerletmek üzere bir araya geldi.
TDT Genel Sekreteri Kubanıçbek Ömüraliyev, 11. zirvede alınan kararlara ilişkin bir değerlendirmede bulundu.
Stratejik anlaşmalar: Türk Dünyası güçleniyor
“Zirvenin temasını yansıtır şekilde devlet başkanlarımız ekonomi, çevre, dijitalleşme ve güvenlikle ilgili alanlarda iş birliğini güçlendirme taahhüdünde bulundular” açıklamasını yapan Ömüraliyev, zirvede ele alınan başlıca konuları anlattı:
Türk Yeşil Vizyonu: Sürdürülebilir Bir Gelecek için Birlik: Çevre dostu bir geleceğin teşvik edilmesine yönelik ortak hedef ve stratejilerimizin ana hatlarını belirlemeyi ve Türk Dünyasının yeşil gündemini oluşturmayı amaçlayan stratejik bir çerçeve belge.
Bişkek’in 2025 Türk Dünyasının Dijital Başkenti ilan edilmesi: Bişkek, dijitalleşme alanında uluslararası toplantılara ve faaliyetlere ev sahipliği yaparak dijital merkez olarak hizmet verecek ve Türk Dünyasının dijital dönüşüm konusundaki kararlılığını pekiştirecek.
Türk Dünyası Şartı’nın kabul edilmesi: Kardeşlik bağlarının önceliği, dayanışma ruhunun sürekliliği, Ortak Türk alanı ve diğer temel ilkeler dahil olmak üzere Türk devletlerinin ortak değerlerini ve isteklerini somutlaştıran bir çerçevenin resmileştirildiği belge.
TDT Bayrağının ve Daimi Temsilciler Yönetmeliğinin Onaylanması: TDT bayrağının kabulü bölgesel iş birliğinde yeni bir dönemi simgelerken, Daimi Temsilciliklerin kurulması Teşkilatın çok taraflı girişimlerine daha güçlü diplomatik destek ve katılım sağlamayı amaçlamaktadır.
Öne çıkanlar arasında dijital ticaret ve elektronik etkileşimlerin güvence altına alınmasına yönelik bir Dijital Ekonomi Ortaklık Anlaşması, koordineli afet müdahalesi için bir Sivil Koruma Mekanizması Oluşturulması Anlaşması, teknoloji marifetiyle geliştirilmesi planlanan Büyük Türk Dil Modeli ve uzay teknolojisinde iş birliğine dayalı girişimleri teşvik etmek üzere Uzayla İlgili Faaliyetlere ilişkin Mutabakat Zaptları yer alıyor.
Bişkek Bildirisi
TDT Genel Sekreteri Kubanıçbek Ömüraliyev, “Bişkek Bildirisi, Orta Koridor ve Trans Hazar Gümrük Geçiş Portalı gibi projelerle ticaret yollarının kolaylaştırılması ve bölgesel bağlantının arttırılması amacıyla dijital ve fiziksel bağlantının güçlendirilmesi çağrısında bulunmaktadır. Dijital dayanıklılığın güçlendirilmesi için kilit bir bileşen olarak kabul edilen Dijital İpek Yolu projesinin ekonomik rekabetçiliği ve entegrasyonu artırması bekleniyor” dedi.
Ömüraliyev, deklarasyonun ayrıca Üye Devletler arasında çalışma, sağlık, sosyal koruma, tarım ve çevre alanlarında iş birliğini arttırırken, kapsayıcı istihdam, dijital sağlık sistemleri ve su yönetimi ile yenilenebilir enerjide sürdürülebilir uygulamaları hedeflediğinin altını çizdi.
Türk Dünyasından küresel konularda ortak tutum
Uluslararası sahnede TDT, Gazze ve Lübnan’a insani yardım da dâhil olmak üzere küresel meselelerde ortak bir tutum sergilerken egemen bir Filistin devletinin kurulmasını destekliyor.
Bildiri, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi küresel örgütlerle daha yakın iş birliğini teşvik etmekte ve 2025 yılında Macaristan’da gayrı resmi bir TDT zirvesi düzenlenmesini öngörüyor.
Bişkek Bildirisi ayrıca, Macaristan’ın Türk Devletleri arasındaki mali uyumu daha da sağlamlaştıran bir adım olan Türk Yatırım Fonu’na kısa süre önce üye olmasını memnuniyetle karşılıyor.
Bölgedeki Kızılay ve Kızılhaç derneklerinin iş birliğinden oluşan Türk Kızıl Ağı’nın hayata geçirilmesi, sınır ötesi insani yardım çabalarında bir dönüm noktasına işaret ediyor. Gıda güvenliği, su yönetimi ve yeşil enerjinin geliştirilmesine yönelik girişimlerin yanı sıra Türk Tarım Sigortası Sistemi’nin kurulması ve iş birliğine dayalı turizm projeleri, Teşkilatın sürdürülebilir büyüme konusundaki kararlılığına işaret ediyor.
Genel Sekreter Ömüraliyev, Kazakistan’ın Dönem Başkanlığının Kutlanması ve Kırgızistan Liderliğinin başlamasına ilişkin şu değerlendirmeyi yaptı:
“Zirve, ‘Türk Devri!’ sloganı altında yürütülen Kazakistan’ın çok başarılı geçen dönem başkanlığını kutlayarak, bölgesel dayanışmanın güçlendirilmesine ve TDT içindeki iş birliği çerçevelerinin genişletilmesine katkıda bulunduğunu vurguladı. Bu dönemde, Dünya Göçebe Oyunları gibi 80’in üzerinde prestijli etkinlik düzenlenmiş ve ülkelerimiz arasında sosyal politika, içişleri, eğitim, teknoloji, inovasyon ve sanayi gibi alanlarda daha güçlü bir iş birliği teşvik edildi.
Kırgızistan’ın dönem başkanlığını üstlenmesiyle birlikte, Zirve’nin “Türk Dünyasının Güçlendirilmesi” teması altında, daha fazla ilerleme için yeni ufuklar açması bekleniyor. Kırgızistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sadır Caparov ekonomik entegrasyon, sürdürülebilirlik, dijital inovasyon ve güvenliğe öncelik veren kapsamlı bir vizyon ortaya koydu. Bu stratejik çerçeve, müreffeh, birbirine bağlı ve güvenli bir Türk Dünyasına olan ortak bağlılığımızı bir kez daha teyit ediyor.“
Kırgızistan’ın dönem başkanlığı, 2025 yılında Azerbaycan’da yapılması planlanan bir sonraki zirveye kadar TDT’nin çalışmalarına rehberlik edecek ve aynı yıl içinde Macaristan’da gayrı resmi bir zirve düzenlenecek.
Zirve sonrası düzenlenen basın toplantısında Kırgızistan Dışişleri Bakanı Sayın Jeenbek Kulubaev ile birlikte Bişkek’in dijital bir merkez haline getirilmesi, ticaret, güvenlik ve çevre koruma alanlarında iş birliğinin ilerletilmesi ve Celal-Abad’ın bölge için bir turizm merkezine dönüştürülmesi gibi Kırgızistan’ın liderliğindeki temel öncelikleri özetledik. Son bölgesel ve küresel gelişmeler üzerine yapılan tartışmalar, Teşkilatın Türk Devletlerini küresel sahnede güçlü bir odak olarak birleştirme hedefini pekiştirdi.
“Birleşik ve dirençli bir Türk geleceğine doğru”
İleriye dönük olarak, Kırgızistan’ın dönem başkanlığı dijital dönüşüm, güvenlik, çevre yönetimi ve sürdürülebilir kalkınma alanlarında ortaklıkların derinleştirilmesi yönünde önemli bir adım teşkil eiyor.
11. Zirve, Türk Dünyasının ortak geleceğine olan bağlılığını bir kez daha teyit ederek, farklı güçlerini ve ortak miraslarını tüm Üye Devletlerin yararı için bir kez daha bir araya getirdi.
Ömüraliyev, “İleriye baktığımda, TDT’nin birlikte hareket etmeye, ekonomik büyümeyi desteklemeye ve dayanıklılık inşa etmeye devam ederek Türk Dünyasını barışçıl, yenilikçi ve kolektif olarak başarılı bir geleceğe doğru yönlendireceğinden eminim“ dedi.
