Brüksel, Almanya’nın yeni sınır kontrollerini iptal ettirebilir mi?

Gazeteci* Liv Stroud’un haberine göre, Almanya’da geçtiğimiz hafta sınır kontrollerinin sıkılaştırılması kararının ardından Pazartesi sabahı itibariyle Alman sınır polisi tüm kara sınırlarında pasaport kontrollerine başlamak için hazır bekliyordu. Özellikle ülkenin kuzey ve batısındaki sınır kapılarında kuyrukların oluşması bekleniyordu ve taşımacılık şirketleri ve sınırdan geçen yolcular uzun bekleme sürelerine hazırlıklıydı.

Öte yandan, çok sayıda kişinin kafası hala karışık: Avrupa Birliği’nin (AB) temel dayanaklarından biri olan serbest dolaşımın üzerinden bunca yıl geçtikten sonra Almanya neden 2024 yılında sınır kontrollerini yeniden uygulamaya koyuyor?

Alman Dış İlişkiler Konseyi’nden göç uzmanı Svenja Niederfranke Euronews’e yaptığı açıklamada, “Alman hükümeti bir şeyler yaptığını göstermek istiyor ve yaklaşan seçimler ve geçmiş seçimlerle birlikte bu elbette çok önemli bir siyasi sinyal ve sınırlarımızın kontrolünü geri aldığımızın sinyalini veriyor,” dedi.

Almanya’da geçtiğimiz aylarda göçmenler tarafından gerçekleştirilen bir dizi ölümcül bıçaklı saldırı kamuoyunda tepkiye yol açtı ve göçmen karşıtı aşırı sağ ve aşırı sol partilerin son iki doğu Almanya eyalet seçimlerinde büyük kazanımlar elde etmesine katkıda bulunduğu düşünülüyor.

Üçüncü eyalet Brandenburg bir haftadan kısa bir süre içinde sandık başına giderken, son anketler güvenliğin seçmenlerin gündeminde en üst sıralarda yer aldığını gösteriyor. Almanya’da federal seçimlerin de önümüzdeki yıl yapılması planlanıyor.

Geçtiğimiz hafta İçişleri Bakanı Nancy Faeser; Avusturya, Polonya, İsviçre ve Çek sınırlarında halihazırda uygulanan pasaport kontrollerinin Almanya’nın batı ve kuzey sınırlarında, Fransa, Danimarka, Lüksemburg, Hollanda ve Belçika ile olan kara geçişlerinde de uygulanması talimatını verdi.

Bu kontrollerin etkili olma ihtimali var mı?

Göç uzmanı Niederfranke, “Araştırmalar bu sınır kontrollerinde genellikle büyük balıkların değil, küçük balıkların yakalandığını gösteriyor. Ayrıca her kaçakçı da yakalanmayacaktır çünkü sınır kontrollerinin nerede olduğunu bildikleri için bunu yapmanın farklı yollarını bulacaklardır,” ifadelerini kullandı.

Solingen Çeşitlilik Festivali’nde üç kişiyi öldüren ve sekiz kişiyi de yaralayan Suriye uyruklu şüphelinin geçen yıl Bulgaristan’a geri gönderilmesi planlanmıştı. Yine de polis onu sınır dışı etmeye gittiğinde sığınma evinde bulamadı.

Niederfranke, özellikle Schengen bölgesindeki AB’nin dış sınırları içinde hareket özgürlüğüne sahip olması nedeniyle bu kontrollerin pek çok olumsuz etkisi olduğu konusunda uyardı.

Nakliye şirketleri de dahil olmak üzere taşımacılık işletmeleri ve bir ülkede yaşayıp sınırı geçerek gidip gelen insanlar, sınırdaki uzun kuyruklardan muhtemelen en çok etkilenecek olanlar.

“İnsanlar iş için gidip gelmek ya da mal taşımak zorunda. Tabii ki her gün sınır kontrolünde sıkışıp kalmak son derece can sıkıcı bir durum.”

Uzman ayrıca, hukukçuların, sığınmacıları Almanya sınırından geri çevirmenin mümkün olup olmadığını ve bunun AB yasalarına göre yasal olup olmadığını incelediklerini belirtiyor.

Niederfranke, Alman sınırında görevlendirilmesi gereken personelin maliyetinin ve miktarının önemli olacağını belirterek, polis teşkilatındaki personel eksikliğine rağmen yer değiştirecek olan federal polis memurlarına işaret etti.

Bir polis sendikası bu görev için 5.000 yeni kadro açılmasını talep etti.

“Bu polis memurlarını yerleştirmek için gerekli altyapıyı kurmanın maliyeti elbette çok yüksek.”

Ödenecek siyasi bir bedel olacak mı?

Polonya, Yunanistan ve Avusturya, Alman hükümetinin AB’nin yapısını bozabilecek bu kontrolleri başlatma kararını geçtiğimiz haftadan bu yana şiddetle eleştiriyor.

Niederfranke, Avusturya’nın bu kontrollerin arttırılmasına çok sert tepki göstermesine rağmen iki ülke arasında yıllardır sınır kontrolleri yapıldığını söyledi. Viyana’nın kınamasının bir nedeni eylül ayında Avusturya’da seçimlerin yapılacak olması olabilir.

Öte yandan Macaristan Başbakanı Viktor Orban kontrollerin uzatılması kararını memnuniyetle karşıladı ve “(Almanya Başbakanı Olaf) Scholz şimdi kendi politikasını kabul ediyor gibi hissediyorum ki Alman hükümetinin bunu istediğine inanmıyorum,” dedi.

Niederfranke, AB yetkililerinin kontrollerden çok memnun olamayacağını da sözlerine ekledi. “Avrupa sığınma sisteminin reformu olan yeni paktla ilgili tartışmalarda Almanya daha ilerici bir sesti ve şimdi bundan biraz geri dönüyor,” diyen uzman, şöyle ekledi: “Dolayısıyla Alman hükümetinin izlediği yol net değil ve bu da pek çok Avrupalı ortağı hayal kırıklığına uğratıyor.”

AB bu kontrolleri engelleyebilir mi?

Niederfranke, “Bir üye ülke geçici sınır kontrolleri getirdiğinde Komisyon bundan her zaman hoşnut olmaz çünkü bu Avrupa Birliği fikrine ve Schengen Bölgesi fikrine aykırıdır,” dedi.

Sınır kontrolleri göçten ziyade terörizme karşı “son çare” olarak uygulamaya konuldu. Dolayısıyla AB’nin bunu hukuka aykırı görmesi ve Almanya’yı mahkemeye vermesi mümkün.

“Bir üye devletin ne zaman geçici sınır kontrolleri getirebileceğine dair çok özel kurallar var,” dedi. “Ve şimdi sınır kontrollerinin getirilmesini savunmak daha kolay. Ayrıca bu kontrolleri daha uzun süre uygulamak da mümkün.”

“Ancak yine de bir üye devlet olarak kamu düzeni ya da güvenliğine yönelik ciddi bir tehdit olduğunu savunmamız gerekiyor. Yani bu sınır kontrollerini uygulamak için savunmanız gereken temel budur.”

Niederfranke’ye göre, Komisyon’un Almanya’yı mahkemeye vermesi, üye devletlerin iç sınır kontrollerini uygulamaya koyduğu önceki örneklere bakarak pek olası değil.

“Dolayısıyla Komisyon bunun hukuka aykırı olduğunu düşünse bile Almanya’yı gerçekten mahkemeye verip vermeyeceğini görmek gerekiyor. AB düzeyindeki son parlamento seçimleriyle birlikte biraz sağa kayan bir Komisyon’un bu adımı atmasının pek de olası olmadığını söyleyebilirim.”

Eğer AB, Almanya’yı mahkemeye vermeye karar verirse, bunu önümüzdeki birkaç ay içinde açıklamalarını bekleyebiliriz. Ancak iltica başvurularının geçen yıla kıyasla yüzde 20 azaldığı düşünüldüğünde, Almanya’nın son çare olarak kontrolleri uygulamaya koyması gerektiğini savunmak zor olabilir.

İltica süreci nasıl işliyor?

Medyada en sık rastlanan yanlış anlamalardan biri de Dublin kurallarına göre iltica sürecinin nasıl işlediği. Niederfranke, sığınmacıların bir AB ülkesinde ya da İngiltere gibi başka bir yerde sığınma talebinde bulunmadan önce birden fazla AB ülkesinden geçebileceklerini belirtiyor.

Daha sonra bu kişilere, kişinin refakatsiz bir çocuk olup olmadığı, başka bir üye devlette yakın aile üyeleri olup olmadığı ya da eşinin başka bir üye devlette sığınma başvurusunda bulunup bulunmadığı gibi bir dizi soru soruluyor. Eğer öyleyse o üye devlet, eşten de sorumlu oluyor. Ve eğer geçmişte başka bir üye devlet tarafından vize verilmişse, o zaman o üye devlet de sorumlu oluyor.

Bu cevapların hiçbiri geçerli değilse, kişi parmak iziyle ilk olarak hangi ülkede kayıtlıysa, hak talebinden o ülke sorumlu.

“Bazen insanlar, İtalya’da ya da Yunanistan’da kayıt altına alınmıyor ve daha sonra örneğin Avusturya’ya ulaşıyorlar,” diyen Niederfranke, bu kişilerin başka ülkelerde aile üyeleri olmadığını ve daha önce hiçbir üye ülkeden vize almadıklarını söyledi.

“Dolayısıyla Dublin sistemi biraz daha karmaşık ancak Avrupa Birliği’ndeki sığınma taleplerinin çoğundan sorumlu olanların dış sınırlardaki ülkeler olduğu hala doğru,” dedi.

Bu yıl AB’deki sığınma sistemi yeniden düzenlendi ve bu, artık daha az sığınmacı kabul eden üye devletlerin “farklı bir şekilde katkıda bulunmaları gerektiği anlamına geliyor. Nasıl katkıda bulunacaklarına da kendileri karar verebilirler; örneğin İtalya’dan gelenleri kabul edebilir, yeniden yerleştirebilir ya da başka bir yere yerleştirebilirler.”

Yeni Göç ve İltica Paktı olarak adlandırılan bu reform, konumları ne olursa olsun tüm ülkelerin kendi paylarına düşeni yapmalarını sağlamayı amaçlayan kapsamlı bir revizyondur.

Temel amacı hükümetlere sığınmacıları yönetmek için üç seçenek sunmak: belirli sayıda sığınmacıyı başka bir yere yerleştirmek, reddettikleri her bir sığınmacı için 20.000 euro ödemek ya da operasyonel desteği finanse etmek.

Gazeteci* Liv Stroud