Afetten İhyaya Deprem Bölgesinde İki Yılın Muhasebesi…

Asrın Felaketini Hatırlarken

6 Şubat 2023 günü Türkiye, hiç kimsenin aklına gelmeyecek büyük bir afetle karşı karşıya kalmıştı. Asrın felaketi olarak nitelenen tarihin en yıkıcı felaketlerinden birisine maruz kalan Türkiye, 6 Şubat gününe merkez üssü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesi olan 7,7 şiddetindeki ilk depremle uyanmıştı. Saat 13:24’te ise 7,6 büyüklüğündeki Elbistan merkezli depremle afetin boyutu katlanarak artmıştı. 11 ili kapsayan geniş bir bölgeyi ve yaklaşık 14 milyon insanı etkileyen bu afet sonucunda Türkiye ciddi bir mücadele yürütmek zorunda kalmıştı.

Depremler sonucunda 50 binden fazla insanımız hayatını kaybetmiş, yüzbinlerce vatandaşımız yaralanmış, yüzbinlerce konut ve iş yeri kullanılamaz hale gelmişti. Bu süreçte devlet ve millet el ele vererek, ilk andan itibaren afetle mücadele için seferber oldu. Bir yandan arama kurtarma çalışmaları, diğer tarafta mağdur vatandaşlara yönelik acil ihtiyaçların teminine yönelik çalışmalar başlatıldı. İşte, ikinci yıldönümüne yaklaştığımız bu büyük felaketin sonuçları da oldu büyük maalesef. Yitirdiğimiz canlar, acılar, değişen hayatlar, sosyolojik dönüşümler, dönüşen şehirler, psikolojik etkiler, durağanlaşan ekonomik hayat ve yeniden uyum süreçleri… Depremin ilk aşamada Türkiye’ye yönelik toplam maliyeti yaklaşık 100 milyar dolar olarak hesaplandı. Bölgedeki sanayi ve tarımsal üretimin aksaması, insan kaynağına yönelik kayıplar ekonomik hayat için diğer maliyetler oldu. Pek çok başlıkta asrın felaketinin sonuçlarıyla yüzleşti Türkiye. Peki ihya sürecinde iyileştirme adımları nasıl gidiyor?

İyileştirme Dönemindeki Başarılar

Tüm zorlukların yanında, bu süreçlerde ülkenin dört bir yanından sivil toplum kuruluşları ve gönüllüler bölgeye akın akın destek olmaya çalıştılar. Devlet her bir parçasıyla millete destek olmak için seferber oldu. Milli birlik ruhuyla ülkenin tüm kaynakları deprem bölgesine yoğunlaştırıldı. Öyle ki, iki yıl içerisinde yalnızca kamu kaynaklarından 2 trilyon civarı bir tutar deprem bölgesine aktarıldı. Bölgede Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı öncülüğünde büyük bir dönüşüm başlatıldı. Bu kapsamda, depreme maruz kalan hak sahipleri hızla tespit edildi ve yeniden inşa faaliyetleri başlatıldı.

Halihazırda orta büyüklükteki bir Avrupa ülkesi kadar alanda dönüşüm çalışmaları devam ediyor. Bu alanı, dünyanın en büyük şantiyesi olarak tanımlamak mümkün. Bugüne kadar tamamlanan 200 binin üzerinde konut ve işyeri TOKİ tarafından hak sahiplerine teslim edildi. 2025 yılı sonuna kadar ise bu sayının 450 bin civarına yükseltilmesi için hızlı ve dikkatli bir süreç yönetiliyor. Bu arada özellikle nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu kentsel alanlarda ortaya çıkabilecek riskleri azaltmak için kentsel dönüşüm çalışmaları yürütülüyor. Öte yandan, kentleşme süreçleri devam eden bölgelerde riskleri dikkate alarak başlatılan çalışmalar sürdürülüyor.

Deprem bölgesinde kamu hizmetlerinin aksamaması için, hasar gören kamu binaları da yenilenmeye devam ediyor. Eğitim kurumları, sağlık kurumları, hizmet binaları hızla yeniden inşa ediliyor ya da tamir süreçleri yürütülüyor. Şehirlerin yaşam alanlarına yönelik çalışmalar yürütülüyor. Bu kapsamda şehir meydanlarının yenilenmesi, sosyal donatıların iyileştirilmesi için şimdiden önemli mesafe kat edilmiş durumda.

26 Ocak 2025 | Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 6 Şubat 2023’teki Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından bugüne kadar yapılması planlanan konutların yüzde 45’inin teslim edildiğini bildirdi.

Diğer taraftan Kırsal ve kentsel alanlara yönelik özgün çalışmalarla hayatın deprem öncesine döndürülmesi için destekler sağlanıyor. Vatandaşlara verilen yerinde dönüşüm destekleriyle hasar gören ya da yıkılan yapıların tadil, tamir ve inşa süreçleri hızla tamamlanmaya çalışılıyor. Ayrıca tarihi eserlere ve kültür varlıklarına yönelik restorasyon faaliyetleriyle kültürel mirasa sahip çıkmak için çalışmalar yürütülüyor. Bu kapsamda bölgedeki üç yüzden fazla esere yönelik restorasyonlar gerçekleştiriliyor.

Bunların yanında bölgedeki ekonomik hayatı yeniden canlandıracak uygulamalar da devam ediyor. Çeşitli doğrudan ve dolaylı destekler, vergi istisnalar, muafiyetler hem üretimi hem istihdamı teşvik yönünde atılımlar bu kapsamda zikredilebilir. Hasar gören sanayi alanlarına yönelik yenileme faaliyetleri de bir diğer başlık. Aynı şekilde tarımsal üretimi sağlamak için merkezi ve yerel idarelerin destekleri de sıralanabilecek bir diğer kalem.

Geçen iki yıl içerisinde deprem bölgesinde atılmış pek çok adım daha sıralanabilir. Bu çalışmalar muhakkak kayıplarımızı azaltmıyor, ancak bu büyük afette açılan yaralarımızı sarmak için çabalar devam ediyor. Böyle bir afete, böyle büyük bir yıkıma ve böyle büyük maliyetlere rağmen, Türkiye gerçekten inanılmaz bir süreç yönetiyor. İki yıl içerisinde gerçekleştirilen çalışmalar takdire şayan.

Bununla birlikte hala atılacak pek çok adım var. Öncelikle bölgenin yeniden inşası kadar gönüllerin inşası da önemli. Sosyolojik ve psikolojik desteklerin devam etmesi zaruret arz ediyor. Deprem sonrası bölgeden göç eden nüfusu geri dönüşe ikna edebilmek için bölgenin cazibesinin arttırılmaya devam etmesi gerek. İstihdam ve ekonomik hareketliliğe yönelik adımlar, bölgenin cazibesini arttıracak etkenlerden.

Bölgedeki sosyal faaliyetlerin, maddi ihtiyaçlar kadar duygusal ihtiyaçları da tatmin edilmesi önemli. Kültür, sanat ve spor faaliyetlerinin ya da sosyal hareketliliği arttıracak çalışmaların bölgeye etkisi, tahmin edildiğinden çok daha fazla olabilir. Çünkü ikinci yılını tamamladığımız süreçte artık yeni ihtiyaçlar gündeme gelmekte. Bu çalışmaların yalnızca devlet eliyle yürütülmesi de yeterli değil. Sivil toplum faaliyetlerinden bireysel girişimlere pek çok kanadın bu alanda çalışmalar yürütmesi zaruri. İhya faaliyetleri ancak şehir hayatının yeniden tesisi ile mümkün olabilir.

İkinci yılında 6 Şubat yaraları sarma çalışmalarına devam edilirken, bölgenin de gelişmeye devam ettiğini ümitle gözlemliyoruz. Felaketin boyutları ne kadar büyükse yeniden eskiye dönüş de o kadar zor olacak muhakkak. Ancak deprem bölgesinde yürütülen seferberlik, şehirlerin geleceği için daha çok umut vadediyor.