İsrail-Hamas Savaşı’nın Avrupa Birliği’ne yansımaları

Avrupa Birliği (AB) Güvenlik ve Savunma Politikası çerçevesinde 2722 (2024) sayılı Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi kararına dayandırılarak 19 Şubat 2024 tarihinde başlatılan ve Kızıldeniz’de devam eden Husi saldırılarının engellenmesine yönelik Aspides Harekâtı,[1] son dönemde artan özellikle Yunan sahipli, işletenli, bayraklı veya Yunan limanlarına/limanlarından kargo taşıyan ticaret gemilerine yönelik saldırıları[2] önlemede yetersiz kalmış, bahse konu durum, harekâtın Yunan komutanı Tümamiral Vasileios Gryparis tarafından da ifade edilmiştir.[3]

Yunanistan’ın hem karargâh hem de unsur desteği sağladığı harekât, halen gemi sayısı ve imkân-kabiliyetleri[4] açısından saldırıları durdurmada “kısmen” başarılı olabilmiş, tehdit seviyesi ise aynı düzeyde kalmıştır. Ancak İsrail-Hamas Savaşı ile ilgili olarak başta Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) olmak üzere tüm AB’yi daha büyük sıkıntıya sokacak bir gelişmeye ait detaylar aşağıda açıklanmıştır.

Son dönemde özellikle GKRY’nin İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırılarında üs olarak kullanıldığına yönelik haberler[5] sonrası Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın GKRY’nin Lübnanlı militan gruplar ile İsrail arasındaki olası bir savaşta İsrail’e yardım etmeleri halinde hedef haline geleceği açıklaması[6] gündeme damgasını vururken, açıklamasında Hizbullah lideri; “Lübnan’da bir topyekûn savaş ihtimalinin çok yakın olduğunu ve havaalanlarını ve üslerini İsrail güçlerine açması halinde [Güney] Kıbrıs’ın da bu savaşın bir parçası olacağını” ifade etmiştir.

“Hiçbir şekilde savaşla alakalarının olmadığını” belirterek “Lübnan ve İran hükümetleriyle de iletişim hatlarının açık olduğunu” ifade eden GKRY Başbakanı Nikos Christodoulides’ın yanı sıra AB Sözcüsü Peter Stano, “Üye devletlerimizden birine yönelik herhangi bir tehdit AB’ye yönelik bir tehdittir” ifadesini kullanırken, [Güney] Kıbrıs’la bölünmez dayanışmayı vurgulayan Yunan makamları ise bunun BM tüzüğünün ihlali anlamına geleceğini belirtmiştir.

GKRY, 2023 yılının Mayıs ayında İsrail Hava Kuvvetleri (IAF) ile ortak bir tatbikat gerçekleştirmiş ve tatbikatta GKRY’deki hava üslerinde konuşlu İsrail jetleri ile bir önleyici saldırı (pre-emptive strike) senaryosu çalışılmıştır.[7] Nasrallah’ın; geçmişte İsrail’in sıklıkla başvurduğu ve Altı Gün Savaşı veya 2006 yılındaki İkinci Lübnan Savaşı’nı başlatan büyük hava saldırıları benzeri büyük bir önleyici saldırıyı engellemek için İsrail’e uluslararası baskı uygulanmasını amaçladığı değerlendirilmektedir.

Lübnan’daki Hizbullah karşıtı güçlere destek sağladığı iddia edilen, Beyrut’a 45 dakikalık uçuş mesafesinde bulunan ve Kıbrıs Adasının yaklaşık yüzde üçlük bölümünü oluşturan İngiltere’ye ait Ağrotor (Akrotiri) ve Dikelya’daki üsler, “egemen İngiliz üsleri” statüsünde olup İngiliz hukukunun geçerli olduğu İngiliz toprağı sayılmaktadır.[8] İngiltere’nin Ortadoğu’nun yanı sıra Asya’daki askeri misyonlarının da başlangıç noktası olan ve Brexit sonrası hakkında tartışmalar yaşanan bahse konu üslerin kullanımına yönelik olarak; “icra edilen görevlerle ilgili GKRY makamlarının yeterince bilgilendirilmemesi, her iki üssün de Hizbullah silah menzilinde ve Ada’nın en büyük limanı olan Limasol’a yakın olması” rahatsızlık yaratan konular olarak ortaya çıkmaktadır. İngiliz Savunma Bakanlığı Sözcüsü ise konuya yönelik olarak yaptığı açıklamada, “Lübnan Silahlı Kuvvetlerine uzun süredir devam eden destek kapsamında Lübnan’ın güvenliğinin korunmasına yardımcı olmak ve eğitim ve tatbikatlara destek sağlamanın temel amaçları olduğunu” ifade etmiştir.

Savaşın Lübnan’a sıçraması ve saldırlar için Kıbrıs Adasındaki İngiliz üslerinin kullanımı, yukarıda da belirtildiği şekilde AB’nin savaşın tarafı olması anlamına gelecektir. Bu durumu, adadaki üslerin bağımsız statüde olması veya İngiltere’nin artık AB üyesi olmaması değiştirmeyecek ve üsler Hizbullah için açık hedef haline gelecektir. Bu durum ise sadece Birlik üyesi GKRY ve Yunanistan’ı değil, Türkiye de dahil olacak şekilde bölgedeki dengeleri büyük ölçüde olumsuz yönde etkileyecektir.

Sonuç olarak, böyle bir riski almak ne AB’nin ne kasım ayında seçimlere girecek ABD’nin ne de seçimlerin yeni yapıldığı İran’ın ve de Lübnan’ın istemeyeceği bir durum olarak öne çıkarken, GKRY’ne yapılacak olası bir Hizbullah saldırısı esnasında AB’nin alacağı tavır, Birlik içindeki uyum ve tek sesliliğin de sorgulanacağı bir test vazifesi görecek olup işlerin buraya gelmeden diplomasi yoluyla sorunun çözümü en akılcı yol olarak görülmektedir.

[1] Ferhan Oral, “Kızıldeniz’de AB Deniz Harekâtı: Aspides”, ANKASAM, https://www.ankasam.org/kizildenizde-ab-deniz-harekati-aspides/, (Erişim Tarihi: 01.07.2024).

[2] “Houthis Attacked Greek-Owned Ship off Yemen”, This is Beirut, https://thisisbeirut.com.lb/world/259441, (Erişim Tarihi: 01.07.2024); Kathryn Armstrong, “Red Sea attacks: Greek vessel hit by missile fired by Houthi rebels”, BBC News, https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67992600, (Erişim Tarihi: 01.07.2024).

[3] “EU naval mission falls apart against Yemen”, The Cradle.co., https://thecradle.co/articles-id/24740#:~:text=Rear%20Admiral%20Vasileios%20Gryparis%2C%20the,to%20German%20news%20outlet%20Spiegel, (Erişim Tarihi: 02.07.2024).

[4] “The crew of the frigate HYDRA in a hearing with the Chief of HNDGS on the grotesque events that took place in the Red Sea”, Ieidiseis.com, https://www.ieidiseis.gr/ellada/251828/se-akroasi-apo-ton-arxigo-geetha-to-pliroma-tis-fregatas-ydra-gia-ta-osa-tragelafika-synevisan-stin-erythra-thalassa, (Erişim Tarihi: 02.07.2024); Jake Epstein ve Ryan Pickrell, “German frigate Hessen accidentally opened fire on an American drone, nearly costing the US another Reaper in its Red Sea fight”, Business Insider, https://www.businessinsider.com/german-warship-accidentally-opened-fire-us-military-reaper-drone-2024-2, (Erişim Tarihi: 02.07.2024).

[5] “Military planes reportedly sent to Lebanon from Akrotiri”, Cyprus Mail, https://cyprus-mail.com/2024/06/30/military-planes-reportedly-sent-to-lebanon-from-akrotiri/, (Erişim Tarihi: 02.07.2024); “UK bases in Cyprus could be key for Western fight against Houthis”, Philenews, https://in-cyprus.philenews.com/local/uk-bases-in-cyprus-could-be-key-for-western-fight-against-, (Erişim Tarihi: 02.07.2024); Andrew Wilks, “UK’s alleged use of Cyprus bases to arm Israel and hit Yemen draw protests”, Aljazeera, https://www.aljazeera.com/news/2024/1/15/uk-bases-in-cyprus-protests, (Erişim Tarihi: 02.07.2024).

[6] Nadeen Ebrahim, “Why Hezbollah is threatening this tiny European country”, CNN, https://edition.cnn.com/2024/06/20/middleeast/hezbollah-warns-cyprus-israel-gaza-war-explainer-mime-intl, (Erişim Tarihi: 02.07.2024).

[7] Siener Van Rensburg, “Any Doubt This Is The DV – NATO 250 Tsunami – Iran and Hezbollah have decided to strike Cyprus together with Israel”, https://worldeventssienervanrensburg.wordpress.com/2024/07/02/any-doubt-this-is-the-dv-nato-250-tsunami-iran-and-hezbollah-have-decided-to-strike-cyprus-together-with-israel/, World Events Siener Van Rensburg, (Erişim Tarihi: 02.07.2024).

[8] Ulvi Keser, Gökhan Ak, “Kıbrıs’ta Egemen İngiliz Üsleri’nin Nitelikleri, Küresel Bağlantı ve Önemleri”, 9. Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongreleri Bildirileri, s.111-127.

***

Yazar hakkında